Oqsillar biosintezini boshqarilishi

3. Repressiya mexanizmi. Laktozaning fermentlar yordamida parchalanishi uning miqdorini kamaytiradi va glyukoza hosil bo`lishiga olib keladi. Glyukozaning parchalanishi natijasida qandaydir metabolit hosil bo`ladi va ATF dan sAMF hosil bo`lishini kamaytiradi. sAMF taqchilligi KFO ning bog`lanishini kamaytiradi, bu esa RNK-polimerazaning promotor bilan birikishini qiyinlashtiradi. Muhitda laktozaning butunlay tugashi uning repressorga ta’sirini pasaytiradi. Natijada repressor faollashadi, operator bilan bog`lanadi va transkriptsiyani blokirlaydi. Oqsil sintezi to`xtaydi.

Boshqa operonlar faqat salbiy (repressorlar) emas, balki ijobiy (sAMF-KFO kabi) boshqaruvchilarga ham javob beradilar. Bakteriyalarda mRNK ning yashash muddati juda qisqaligi (ular tez parchalanib ketadi), o`ziga xos xususiyat bo`lib, bu ularning oqsil to`plamini tashqi muhitning keskin o`zgarishi (oziqlanish sharoiti, ximiyaviy va fizikaviy omillar) ga tez moslashish imkonini beradi.

Eukariotlardagi oqsil sintezining boshqarilish mexanizmi prokariotlarga nisbatan kam o`rganilgan. Yuqori tuzilgan hayvon va o`simliklar xromatini bakteriyalardagiga nisbatan murakkab tuzilgan. Bundan tshqari xromatinning membrana bilan o`ralgan yadroda joylashganligi genetik axborotning sitoplazmaga – oqsil sintezi boradigan joyga o`tishi qiyinlashtiradi. Yuksak tuzilgan eukariotlarda bakteriya repressorlariga o`xshash boshqaruvchi oqsillar topilmagan.