O’qituvchining nutq madaniyati va notiqlik san’ati


O’qituvchi nutqining ta’sirchanligi va ifodaliligi



Download 36,67 Kb.
bet3/7
Sana01.01.2022
Hajmi36,67 Kb.
#300320
1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
notiqlik

O’qituvchi nutqining ta’sirchanligi va ifodaliligi. O’qituvchi nutqining ta’sirchanligi nutqning asosiy sifatlaridan biri sanaladi va nutqdagi to’g’rilik va aniqlik, mantiqiylik va tozalik tinglovchiga ta’sir etish uchun yo’naltirilgan bo’ladi.

Masalan, yumor yoki biror hikoyatni olaylik. Nutqdagi uzluksiz ilmiy-ommabop fikr oqimi, uning bir maromda bayon qilinishi o’quvchini ham, har qanday tinglovchini ham zeriktirib qo’yishi mumkin. SHunday paytda, yumor, hikoyat, qiziqarli voqealar haqida gapirish o’qituvchiga juda qo’l keladi. Yumorning nutq mazmuniga mos holda keltirilishi yana ham yaxshidir. SHunday qilinsa, o’quvchi ham dam oladi, ham o’rganilayotgan mavzuga nisbatan qiziqish paydo bo’ladi.

Nutq texnikasini egallash.

O’qituvchi nutqi deyilganda, ta’kidlab o’tganimizdek o’qituvchining og’zaki va yozma nutqi nazarda tutiladi. Yozma nutq va og’zaki nutq – bu o’qituvchining gapirish vaqtida tuziladigan nutqi bo’lib, o’quvchilar ongiga, istak va motivlariga, his-tuyg’ulariga ta’sir etuvchi muhim omillardir. O’qituvchi og’zaki nutq asosida zarur bo’lganda o’z kamchiliklarini tuzatib, korrektsiyalab boradi.

Tajribali o’qituvchining nutqi quyidagilarni ta’minlashi kerak:

• o’qituvchi va uning tarbiyalanuvchilari o’rtasidagi o’zaro munosabati va mahsuldor muloqotini;

• ta’lim jarayonida bilimni to’la qabul qilinishini, anglanishi va mustahkamlanishini;

• o’quvchilar faoliyatiga, ulardagi qobiliyat va iqtidor instinktini shakllantirish maqsadida ongi va hissiyotiga ijobiy ta’sir ko’rsatish;

• o’quvchilarning o’quv va amaliy faoliyatini maqsadga muvofiq tashkil etish.

"Pedagogik nutq" tushunchasi o’qituvchining kommunikativ xylqi tushunchasi bilan uzviy bog’liq. O’qituvchining kommunikativ xulqi deyilganda, faqat uning gapirish va axborot berish jarayonigina emas, balki, o’qituvchi va o’quvchi muloqoti uchun emotsional psixologik muhit yaratishga ular o’rtasidagi munosabat va ish uslubiga ta’sir ko’rsatuvchi nutqni tashkil etish va unga mos o’qituvchining nutqiy nazokati ham ko’zda tutiladi.

O’qituvchining pedagogik faoliyatidagi og’zaki nutqi monologik va dialogik shaklda bo’ladi. Monologik nutqning keng tarqalgan shakllari hikoya, maktab ma’ruzasi, sharh kabilardir. Dialogik nutq turlari suhbat, savol - javob shaklida bo’ladi.

Pedagogik nutqning to’g’rilik, aniqlik, moslik, leksik boylik, ifodalilik va tozalik kabi kommunikativ sifatlari o’qituvchi nutqining madaniyatini belgilaydi.

Maqsadga muvofiq keladigan pedagogik nutq o’zining mantiqiyligi, ishonchliligi, kuzatuvchanligi bilan xarakterlanadi.

Pedagogik nutqning birinchi funktsiyasi – o’rganilayotgan bilimlarni to’liq holda berilishini ta’minlashdan iboratdir. O’qituvchi nutqining kommunikativ o’ziga xosligi bilan bilimni o’quvchilar tomonidan qabul qilinishi va esda qolishi o’rtasida to’g’ridan-to’g’ri aloqa mavjud. Nutq buni ta’minlashi yoki qiyinlashtirishi mumkin.

O’qituvchining nutqi faqat axborot berib qolmay, o’quvchining ongi, sezgisiga ta’sir qilishi, ularni o’ylash faoliyatiga undashi kerak.



O’qituvchi nutqining ikkinchi funktsiyasi, o’quvchining o’quv faoliyati jarayonida o’qituvchi nutqi asosida, darsda o’rganilayotgan bilimlarni samarali o’zlashtirilishini ta’minlashdan iborat.

O’quvchi, o’qituvchi nutqini eshita turib qator operatsiyalarni bajaradi: berilayotgan axborotni ko’rgazmali shaklda aniqlashtiradi, o’zidagi bilim bilan unga nisbatan munosabat bildiradi, eslab qoladi, nutq mantiqini, fikrlar rivojini kuzatib boradi.

Ovoz tonining balandligi, tovushning yuqoriligi, bir xilda gapirish o’quvchilarni charchatadi. O’quv – biluv jarayonining samarali bo’lishiga darsda o’qituvchi tanlagan kommunikativ xulq uslubi ham ta’sir qiladi. o’qituvchi ko’pincha "ovozingni o’chir", "jim o’tir", "boshingni ko’tarib o’tir", "mashqni tugat", "kitobni yop" kabi norozilikni bildiruvchi so’zlarni ishlatadi, yoki o’quvchining darsda javobini bo’ladi, "hap doimgidek hech narsa bilmaysan", "sen bu mavzuni qaerdan ham tushunarding" kabi pedagogik taktga xos bo’lmagan gaplarni ishlatadi, bu o’qituvchi bilan o’quvchi orasidagi munosabatning buzilishiga, aqliy faolligini pasayishiga olib keladi.


Download 36,67 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish