Oʻqimoq, qiroat qilmoq musulmonlarning

Qurʼon ilmlari

Ulamolar Qurʼonni tushunish uchun zarur boʻlgan fanlar majmuasi — Qurʼon ilmlaridan nosix va mansux (bekor qiluvchi va bekor qilingan oyatlar) (qarang Nasx), asbob an-anzul (oyatlarning nozil boʻlish sabablari), tafsir kabi sohalarni sanab oʻtganlar.

Tafsir ilmi

Makedoniyalik Aleksandrni Amon shoxi bilan Misrning g'olibi sifatida tasvirlaydigan tanga. Iskandar qadimgi Misrda Amon xudosining o'g'li deb hisoblangan. Qur'on tafsirchilarining ko'pchiligining fikriga ko'ra Zulqarnayn Iskandarni anglatadi

Tafsir paygʻambar davridayoq yuzaga kelgan. Eng birinchi mufassir (tafsirchi) Muhammadning (s.a.v) oʻzi boʻlib, u odamlarga Qurʼon maʼnolarini bayon qilib berardi. Paygʻambardan keyin Abu Bakr, Umar ibn Xattob, Usmon ibn Affon, Ali ibn Abu Tolib mufassir boʻlgan. Shuningdek, Abdulloh ibn Abbos (690 yil m.y.), Abdulloh ibn Masʼud (654 yil m.y.), Ubay ibn Kaʼb (7-asr), Anas ibn Molik (712 yil m.y.) kabi sahobalar ham ilk mufassirlardan hisoblanadi. Tobein mufassirlardan Mujohid ibn Jabr Makkiy (723 yil m.y.), Ikrima Abu Abdulloh al-Barbariy (723 yil m.y.), Said ibn Jubayr (714 yil m.y.), Ato ibn Abi Raboh (734 yil m.y.) kabilarni zikr etish mumkin. Sahoba va tobeinlar davrida tafsir ogʻzaki rivoyat va naql shaklida boʻlib, kitob tarzida yozilmagan. Muhammad ibn Jarir Tabariy (923 yil m.y.), Abu Mansur Moturidiy (944 yil m.y.), Abul Barakot Abdulloh ibn Ahmad an-Nasafiy (1310-yil m.y.) kabi yirik mufassir ulamolar oʻzlarining tafsir kitoblarini yozdilar.

Afsuski, islomda paydo boʻlgan turli firqalar Qurʼonga oʻz taʼlimotlariga mos ravishda tafsirlar yoza boshladilar, zero tafsirchilik mufassirning dunyoqarashi bilan bogʻliqdir. Ammo islomning sof taʼlimotiga zid boʻlgan tafsirlar vaqt oʻtishi bilan yoʻqolib, ularning nomi va mualliflari haqidagi xabarlar manbalarda saqlanib qolgan. Tarixda Qurʼonning islom jamiyatidagi ulkan mavqeidan turli firqalar oʻzlarining gʻarazli maqsadlarida foydalanish holatlari koʻplab kuzatilgan. Ulamolar esa ularning bunday notoʻgʻri talqinlariga qarshi doimiy ravishda oʻzlarining xolis fikrlari bilan kurashib kelganlar. Qurʼonni gʻarazli talqinlardan xoli tutish bugungi kunda ham dolzarb masalalardan biri boʻlib qolmoqda.