“Optika” fanidan “Nur tola optikasi va uning aloqa tizimidagi òrni” mavzusidagi kurs ishi rahbari: M. B. Nabiyev

a) b)
2-rasm

Tola optikasi sohasida olib borilgan tadqiqotlar.

Tola optikasi sohasida olib borilgan tadqiqotlar.

Tola optikasi sohasida olib borilgan tadqiqotlar nur tolalarning keng koʻlamda optik aloqada qoʻllanilishiga olib keldi. Hozirgi kunda anʼanaviy simli aloqa kabellari oʻrnini axborot uzatish imkoniyatlari katta boʻlgan nur tolali kabellar egallamoqda. Atlantika va Tinch okeanlari suv ostidan oʻtkazilgan nur tolali aloqa kabellari Osiyo va Yevropa davlatlarini Amerika qitasi bilan bogʻlab turibdi. Optik tasvir muayyan tartib bilan joylashtirilgan nur tolalar dastasi orqali uzatiladi. Dastadagi tolalar soni bir necha ming , hatto, millionlarni tashkil etib, dasta uchlariga maxsus ishlov beriladi. Nur tolalar dastasi tibbiyotda odam ichki aʼzolarini yoritish va kurishda (endoskop), tezkor kinoga olishda, yadro zarralarining yuqori tezlik (trek) larini qayd qilishda va boshqa sohalarda keng qoʻllaniladi.

Shuning uchun ham mis simlardan voz kechib, axborotni shaffof shisha tolalar orqali nur yordamida uzatishga o‘tish lozimligini tushunib yetildi. Demak, shisha tolalarni ishlatish ikki ijobiy yutuqqa — axborot uzatish tezligini keskin oshirib, qimmat hisoblangan misni katta miqdorda iqtisod qilishga imkon beradi. Ta’kidlash lozimki, O‘YuCh -diapazoni (q=1-20sm) bo‘lgan elektromagnit to‘lqinlar mukammal o‘zlashtirilgandan so‘ng navbat optik diapazonga yetib keldi. 60-yillarda kashf etilgan lazerlar ham katta samara bermadi. Chunki axborotni lazer nuri bilan ochiq atmosferada uzatish yaxshi natija bermadi. Bunga sabab atmosferadagi temperatura, havo oqimi, changlar, tuman va h.k. lar tinimsiz o‘zgarib turganligi uchun ochiq havo nur o‘tkazuvchi muhit sifatida ishlatishga yaroqsizligi aniqlandi. Lazer nurini trubalar ichida uzatib ko‘rildi, lekin bu yo‘l ham foyda bermadi. Shuni aytish kerakki, nur o‘tkazuvchi shisha tolalar 60 — yillarda ma’lum edi. Ularning diametri 100 mkm bo‘lib, o‘zak va uni o‘rab olgan qobiqdan iborat edi.