Operatsiyalar va buyruqlar bilan ishlash

Bosh menyu (main menu) va buyruqlar paneli (command panels) tuzilishi
Bosh menyu (main menu)
Bosh menyu amalda barcha dasturiy mahsulotlar interfeysining 
asosiy qismi hisoblanadi. 
Autodesk 3D Studio Max grafik paketida bosh menyu o‘n 
beshta banddan tarkib topadi va quyidagi toifalarni birlashtiradi: 
1. File (Fayl)
– fayllar bilan ishlash, shuningdek, sahna haqida 
ma’lumotlarni ko‘rish.
Asosiy buyruqlar:
1.1. New (Yaratish) [Ctrl+N] – yangi fayl yaratish. Yangi fayl 
yaratishda, joriy sahnada o‘zgarishlarni saqlash kerakmi-yo‘qmi degan savol bilan 
oyna paydo bo‘ladi. So‘ngra New Scene (Yangi sahna) oynasi chiqadi va unda turli 
parametrlarni tanlash mumkin: Keep Objects and Hierarchy (Obyektlar va 
ierarxiyani saqlash), Keep Objects (Faqat obyektlarni saqlash), New All (Yangi 
sahna). 
1.2. Reset (Chiqarish) – sahnani chiqarib tashlash. 
1.3. Open (Ochish) [Ctrl+O] – ilgari yaratilgan sahnani ochish. 1.4. Open 
Recent (Oxirgi faylni ochish) – oxirgi foydalanilgan 
fayllar ro‘yxati. 
1.5. Save (Saqlash) [Ctrl+S] – sahnani *.max kengaytmasi 
bilan saqlash. 
1.6. Save As (Qanday saqlash kerak) [Ctrl+S] – joriy sahnani 

---

yangi nom ostida saqlash. 
1.7. Merge … (Bog‘lash) – joriy sahnaga boshqa sahnalarning 
fayllarini qo‘shish. Bog‘lash davomida sahnaga qanday ob’eklarni qo‘shish 
zarurligi haqidagi so‘rovli oyna paydo bo‘ladi. Agarda obyektlarning nomi bir-
biriga mos kelmasa, quyidagi so‘rovlar berilgan oyna chiqadi: Merge – shu nomlar 
bilan birlashtirish; Skip – obyektni o‘tkazib yuborish; Delete Old – eski obyektni 
yangi obyekt bilan almashtirish; Auto-Rename avtomatik qayta nomlash va 
qo‘shish. 
1.8. Import … (Import) – faylni boshqa formatlarga import qilish. Masalan, 
*.fbx kengaytmali fayllar yordamida Maya grafik muharriridagi faylni Autodesk 
3D Studio Max dasturiga import qilish. Xuddi shunday, *.ai (Adobe Illustrator) 
kengaytmali fayllar 
yordamida ham vektorli konturlarni import qilish mumkin, bunda ikki o‘lchovli 
egri chiziqlar o‘zgartiriladi. 
1.9. Export … (Eksport) – faylni boshqa formatlarga eksport 
qilish. 
1.10. Summary info … (Umumiy axborot) – sahna haqidagi tugallangan 
axborotlar (obyektlar soni, foydalanilayotgan materiallar va b.). 
1.11. View Image File … (Tasvirni ko‘rish) – grafik muhitdan chiqmagan 
holda vizuallashtirilgan materiallarni ko‘rish imkonini beradi. 
2. Edit (Tahrirlash) – obyektlar bilan ishlash buyruqlari.
Asosiy buyruqlar: 
2.1. Undo (Bekor qilish) [Ctrl+Z] – oxirgi haraqatni bekor 
qilish. Bu buyruq orqali oxirgi bajarilgan o‘nta amalni bekor qilish mumkin. 
Orqaga qaytishlar sonini Preference (Xususiyatlar) menyusida ko‘rsatish mumkin, 
bu esa kompyuter tezkor xotirasining yuklanuvchanligiga ta’sir ko‘rsatadi. 
2.2. Redo (Qaytarish) [Ctrl+Y] – Undo buyrug‘i bilan bekor qilingan 
harakatlarni orqaga qaytaradi. 
2.3. Hold (Kechiktirish) [Alt+Ctrl+H] – almashish buferida sahnaning joriy 
holatini xotirada saqlash. 
2.4. Fetch (Olish) [Alt+Ctrl+F] – buferdan sahnaning kechiktirilgan holatini 
olish. 
2.5. Delete (O‘chirish) [Delete klavishasi] – obyektni o‘chiradi. 2.6. Select 
All (Barchasini belgilash) [Ctrl+A] – sahnadagi 
barcha obyektlarni belgilaydi. 
Izoh
: Belgilangan obyekt oq ko‘rinishga keladi va uning 
o‘qlari koordinatada ko‘rinadi. 
2.7. Select invert (Invertirlash) [Ctrl+I] – sahnadagi belgi- 
lanmagan obyektlar belgilangan va teskari bo‘ladi. 

---

3. Tools (Uskunalar)
– obyektlar va ularning xususiyatlari 
bilan ishlash bo‘yicha turli xildagi uskunalar. 
Asosiy buyruqlar: 
3.1. Transform Type-In ... (Klaviatura orqali ko‘chirish) [F12] 
– paydo bo‘ladigan oynada mos o‘qlar uchun raqamli qiymatlarni berish orqali 
sahnada obyektlarni qo‘chirish yuz beradi (5.17-rasm). 
Shuningdek, ushbu panel ekranning quyi qismidagi holatlar satrida joylashgan. 
5.17-rasm. Obyektlarni qo‘chirish oynasi. 
Parametrlar: Absolute – sahnada obyektning holati; Offset – ma’lum masofada 
mos o‘qlar bo‘yicha obyektlarni siljitish. 
Izoh
: Obyektni ko‘chirish uchun, obyektni ko‘chirish, burish va 
masshtablashni tanlash zarur. 
3.2. Spacing tool (Fazoga xos uskuna) [Shift+I] – belgilangan yo‘l bo‘yicha 
uch o‘lchovli obyektni joylashtirish imkonini beradi (5.18-rasm). Chiqadigan 
oynada (5.19-rasm) quyidagi asosiy parametrlar o‘zgartiriladi: Pick Path – 
tanlangan obyekt bir tekisda taqsimlanadigan yo‘lni ko‘rsatish; Pick Points – 
tanlangan obyekt joylashadigan nuqtani ko‘rsatish; Count – joylashgan ob’eklar 
soni. 

---

5.18-rasm. Belgilangan yo‘l bo‘yicha obyektning joylashishi. 
5.19-rasm. Spacing tool oynasi. 
4. Group (Guruh)
– sahna obyektlari guruhini yaratish buyrug‘i. 
5. Views (Proeksiyalar) 
– tasvirlanadigan obyektlarni bosh-qarish, ekranga 
chiqishlarni sozlash, ekspert rejimini ishga solish (Expert Mode [Ctrl+X]) – faqat 
ko‘rinadigan ekran bilan ishlash. 
6. Create (Yaratish)
– obyektlar yaratish uskunasi, buyruqlar panelidagi 
Create bandiga o‘xshash. 
7. Modifiers (Modifikatorlar)
– obyektlarni o‘zgartirish uchun uskuna, 
buyruqlar panelidagi Modify bandiga o‘xshash. 
8. Character (Personaj)
– suyaklar tizimini yaratish (Bones) va skeletli 
deformasiyalar orqali turli xildagi obyektlarning ani-matsiyalari bilan ishlash 
buyrug‘i. 
9. Reactor (Reaktor)
– yordamchi obyektlarni yaratish, ular yordamida suv 
yuzasi, qattiq va egiluvchan jismlar, to‘qimalar va boshqa uch o‘lchovli jismlarning 
real fizik xususiyatlari model-lashtiriladi. 
10. Animation (Animatsiya)
– animatsiyalarni boshqarishning turlicha 
algoritmlarini ifodalagan nazoratchilar yordamida animatsiyalanuvchi obyektlar 
yaratish buyrug‘i. 
11. Graph Editors (Grafik muharrir)
– ushbu band sahna obyektlari bilan 
ishlash jarayonini optimallashtirishga yo‘naltirilgan bir necha muharrirlardan tarkib 
topadi: Track View (Treklarni ko‘rish) – animatsiyalangan obyektlarni tahrirlash; 
Schematic View (Tuzilmalarni ko‘rish) – sahnadagi alohida obyektlarning bir-biri 
bilan ierarxik aloqasi; Particle View (Bo‘lakni ko‘rish) – bo‘lakning murakkab 

---

tizimini yaratish. 
12. Rendering (Vizuallashtirish)
– sahnani vizuallashtirish ishlariga, ya’ni 
kuchaytirilgan yorug‘lik, videomontaj effektlari (Video Post), atrof-muhit effektlari 
(tuman, olov, hajmiy yorug‘lik)ni yaratishga mo‘ljallangan buyruqlar. (Material 
Editor) Materiallar muharriri oynasini chaqirish. 
13. Customize (Sozlash)
– dastur parametri va interfeysi elementlarini 
sozlash. Sozlash imkoniyalaridan foydalanib foyda-lanuvchi interfeysda o‘zining 
variantini yaratishi, ya’ni buyruqlar panelida kerakli tugmalarni ko‘shishi, 
buyruqlarni chaqirish uchun qaynoq tugmalar kombinasiyasini o‘zgartirishi va 
boshqa amallarni bajarishi mumkin.