Opera janrining vujudgakelishi va rivojlanishi

M.RAVEL MUSIQIY IJODIYOTINING AHAMIYATI 
M.Ravel ijodidagi impresionistik estetikaga bo`lgan o`ziga xos urunishlar  
ijodining ko`p janrligi 
Dafnio va Xloya baleti estetik yo`nalishi 
M.Ravelning  Bolero va Ispan rapsodiyasi 
M.Ravelning fortepiano ijodi  
 
M. RAVEL IJODI ( 1875-1937) 
M. Ravel ijodi Frantsuz musiqa san’atida yorqin va o`ziga xos xususiyatga ega.  M. 
Ravel  K.  Debyussi  ijodining  va  an’analarining  davomchisi  sifatida  yevropa  musiqa 
tarixida o`z o`rniga ega. Uning ijodi turli oqim va musiqiy yo`nalishlarga qarama-qarshi 
turdi.  Chunki  1910-1920  yillarda  modernizm,  ekspressionizm  kabi  yo`nalishlar  paydo 
bo`la boshladi. Klassik musiqa san’ati va adabiyotiga  muhabbatni butun umri davomida 
Ravel  saqlab kelgan. U o`z ijodida impressionistik yo`nalish bilan bir qatorda, polifonik 
va  garmonik  yo`nalishlar  an’analarini  puxta  o`rgangan  xolda  o`z  ijodida  mujassam 
qilgan.U o`z asarlarida menuet, tokkato, pavana kabi musiqiy janr turlarini qo`llaydi. 
Biroq  Rovel  stilni  takrorlashga  qo`l  urmagan,An’anaviy  musiqiy  janrga  muroajat 
etar  ekan  uni  yangicha  mazmunda  talqin  etardi.  Antik  mazmun  bilan  klassik  musiqa 
an’analarini  bog’`lagan  xolda  yorqin  psixologik  mavzudagi  va  mazmundagi  musiqa 
yaratgan.     
M.  Ravel  1875-yilda  Frantsiyaning  Siburg  shahrida  tug`ilgan.  Yetti  yoshida  M. 
Ravel  musiqaga qiziqadi va kichkina pe’ssalar fortepiano cholg`usida ijro qiladi. 1889-
yilda  Parij  konservatoriyasiga  o`qishga  kiradi.  Uning  badiiy  qarashlari  turli  davrlarda 
o`zgarib  boradi.  O`qishda  Veber,  Shopen,  List  musiqasiga  keyinchalik  esa  zamonaviy 

---

165 
 
Frantsuz  kompozitorlari  Erik  Sati  va  E.  Shavrie  ijodi  uning  musiqiy  asarlarida  ta’sir 
ko`rsatgan.  
M.  Ravel  pioninachi  R.Vines  bilan  aloqasi  yangi  uslubdagi  asarlar  yaratishga 
yordam  beradi.  1890-yillarda  “Sevgidan  vafot    etgan  qirolicha”  vokal,  Antik  menuet 
fortepiano uchun “Хabanera” ikki fortepiano uchun asarlarida uning yo`nalishi namayon 
bo`ladi.  1900-1914  yillar  orasida  turli  janrlarda  ijod  etdi.  Opera  “Ispan  soati”(1907), 
balet “Dafnis va Хloya”(1912), “Adelaida”, “Florina uyqusi”, “Ispan rapsodiyasi”(1907) 
-  simfonik  orkestr  uchun.  Torli  kvartetlardan  “Soy  o`yinlari”,(1901)  “Sonatina”(1905), 
“Oqshom  sharpalari”(1908).  Vokal  asarlaridan  “Shaxrezada”(1904),  Ispan,  Frantsuz  va 
Yevrey qo`shiqlari ovoz va fortepiano uchun yozgan. Bu asarlarda uning betakror ijodiy 
yo`nalishi  namayon  bo`lgan.  U  yangi  janrlarni  izlash  bilan  birga  turli  obrazlar  ham 
yaratgan.  
M.  Ravel  1901-yildan  boshlab  katta  Rim  premyasi  uchun  konkursga  qatnashdi. 
1914-yilda  u  Bayan  shaharchasiga  ko`chib  o`tadi  va  birinchi  jahon  urushi  boshlanadi. 
Uning past bo`yi va kichik vazni uchun armiyaga olishmaydi, lekin 1916-yilda urushga 
otlanadi. U yerda o`z vatani va musiqa san’ati rivoji haqida o`ylaydi. Parijdagi “Frantsuz 
musiqasi  himoya  ligasi”  jamiyatini  shakllanishida  ishtirok  etadi.  Bu  davrda  “Trio  lya 
minor” asarini yozadi.  
1918-1930 yillarda M. Ravel ijodining eng cho`qqi davri edi. Olti mashhur Frantsuz 
kompozitorlar jamiyati shakllandi. A.Onegger, F.Pulenk, D. Miyo, L.Dyurey, J.Orik,  
J.Tayefer.  M.  Ravel  bu  davrda  “Balero”  operasi,  fortepiano  kontsertlar  yozadi. 
1917-yil  urush  davriga  bog’`ishlab  “Kuperen  xilkati”,  1919-yil  balet  “Vals”.  1924-yil  
tsiganlar “Rapsodiya”, “Bolalar va ajoyibot” opera balet, 1920-yilda “Balero” opera balet 
yozadi. Hayotining ohirgi davrida 1932-yil Yevropa bo`ylab ijodiy sayohatga chiqadi.  
M.  Ravel  “Janna  d,  Ark”  baletini  yozish  ijodiy  rejasi  tug`iladi,  lekin  avtomobil 
haloqatiga  uchrab  salomatligi  yomonlashadi.  Ohirgi  yillarda  “Don  -Kixod  ”  va  boshqa 
kinofilmlarga  kino  musiqa  yozadi.  1933-1935  yillarda  Shveytsariya,  Ispaniya  va 
Marokkoga safar qiladi. 1937-yil 28-dekabrda operatsiyadan keyin vafot etadi.