Opera janrining vujudgakelishi va rivojlanishi

partiyani jiddiy tarzda o'zgartirib yuboradi. 
Ikkinchi qism sonata shaklida yozilgan hamda birinchi qismgayorqin, bosiq lirikasi bilan 
qarshi  turadi.  Bu  qismning  barcha  mavzulari  o'ttiz  ikkitalik  cho'zimlardan  iborat  o'ziga 
xos shakl bilan birlashib turadi. 
Uchinchi  qism  —  jonli  menuet  bo'lib,  faqat  raqslardanginaemas,  pafos  va  ehtirosli 
ohanglarga  to'la  dramatik  miniaturalardanham  iboratdir.  Menuet  murakkab  uch  qismli 
shaklda yozilgan. 

---

63 
 
Allegro 
 
Ziddiyatli majordan iborat bo'lgan o'rta qismda raqsonalik elementlarimavjud. 
Ular  shaklning  oxirgi  qismlaridagi  dramatizmni,  ulardagiintensivlik  va  hayajonli 
rivojlanish bilan birgalikda siqib chiqaradi. 
Final sonata shaklida (turkumning to'rt qismidan uchtasi sonatashaklida)  yozilgan. Bosh 
partiya ikkita zid elementdan tashkiltopgan: birinchisini torli cholg'ular piano, ikkinchisi 
butunorkestrda forte ijro etiladi. 
73-misol 
Allegro assai 
 
 
Xuddi  birinchi  qismga  o'xshab,  ekspozitsiyadagi  yondosh  partiyaparallel  majorda 
yozilgan hamda xromatik tuzilganishga ko'ra nazokatliligibilan ajralib turadi.. 
[Allegro assai] 
 
Birinchi qismga o'xshab, reprizadagi Mazkur mavzu nomdoshmajorda emas, balki asosiy 
tonallik g-moll da jaranglaydi. Bu esa unga melanxolik ohang tusini beradi. Rivojlovning 
boshlanishi  ham  shunga  o'xshash:  uni  son  harakatlar  xuddi  birinchi  qism  rivojlovining 
boshidagi kamaytirilgan garmoniyani beradi. 
         Finaldagi  repriza  tonallik  jihatidan  beqaror  rivojlovni  muvozanatgakeltirgan  holda 
asosiy tonallikni tasdiqlaydi. Turkumning birligi mana shu tarzda yaratiladi, uning barcha 
qismlari yagona lirik-dramatik yo'nalishni mujassamlashtirish va rivojlantirishda ishtirok 
etadi. 

---

64 
 
Motsartnng  so'nggi  —  41  C-dur  simfoniyasi  yuksak  badiiymahorati  bilan  ajralib  turadi. 
Subyektiv-lirik g-moll simfoniyasidan farqli ravishda ushbu simfoniya nisbatan obyektiv 
va  epik  hara£ter  kasb  etadi.  Musiqa  tarixida  u  «Yupiter»  nomi  bilan  mashhurdir. 
Simfoniyaning  o'ziga  xos  xususiyati  shundaki,  uning  umumiy  rivojlantirilishi 
monumental  finalga  olib  boradi.  «Associated  Press»  agentligi  ma'lumotlariga  ko'ra, 
buyuk  bastakor  Volfgang  Amadey  Motsart  o'limidan  200  yil  o'tib,  uning  shu  paytgacha 
ma'lum bo'lmagan ikkita yangi asari topilgan. Bumusiqiy asarlar bir asrdan ortiq vaqtdan 
beri Fransiyaning Nantshahridagi kutubxonada saqlab kelinayotgan edi. 
      Avstriyaning  Zalsburg  shahrida  joylashgan  Motsart  xalqaro  fondi  tadqiqotchilari 
2007-yilning  sentabrida  ushbu  pyesalar  Motsartga  tegishli  bo'lishi  mumkinligini 
aytishgan.  Uzoq  izlanishlardan  so'ng,  asarlar  haqiqatan  ham  san'atkor  ijodiga  mansub 
ekanligi  ma'lum  bo'ldi.  Mazkur  fondning  ilmiy  izlanishlar  yetakchisi  Ulrich  Leisinger 
«Motsart buni yoshlik chog'larida, aniqrog'i, 7—8 yoshlarida yozgan », degan to'xtamga 
kelgan. Uning aytishicha, Motsart bu yoshda 
musiqiy  notalarni  bilmagani  uchun  u  chalayotgan  kuylarni  otasi  Leopold  qog'ozga 
tushirgan.  Motsart jamg'armasi  o'tkazgan bir  qancha izlanishlar ham qo'lyozmalar uning 
otasiga  tegishli  ekanini  tasdiqladi.  Biroq  mutaxassislar  fikricha,  Motsartning  otasi 
musiqani uslub jihatdan puxta qilib yoza oladigan darajadagi bastakor 
bo'lmagan. 
Topilgan  asarlar  noyob  iste'dod  birinchi  musiqiy  asarini  o'z  ichiga  oluvchi  «Nanner's 
Music  Book»  («Nannerning  musiqiy  kitobi»)  qo'lyozmasining  qismlari,  deb 
hisoblanmoqda.