Opera janrining vujudgakelishi va rivojlanishi

Motsart o'zining do'sti Ponte bilan  1787-yilda Praga opera teatri uchun maxsus 
«Don Juan» operasini yaratadi. 

---

38 
 
Motsart  ko'plab  sujetlarni  ko'rib  chiqadi,  nihoyat,  oxifida  ispan  dvoryaniDon  Juan 
haqidagi  afsonaga  to'xtaydi.  Dastlab  bu  afsonaga  ispandramaturgi  Tirso  da  Molina 
dramatik ishlov bergan edi. Keyinroqunga J.B. Molyer va K. Galdoni murojaat etishgan. 
XIX  asrdaDon  Juan  obrazi  Bayron,  Lena  va  Pushkinni  o'ziga  jalb  etadi.Opera  janrida 
«Don Juan» - Motsartning buyuk yutug'idir. 
         Agar  «Figaroning  uylanishi»  o'zining  barcha  yangiliklari  bilan  buffa  opera  janriga 
mansub,  «Saroydagi o'g'rilik» zingshpil, «Don Juan»ni esa  muayyan bir janr  turkumiga 
kiritish mumkin emas edi. 
Motsartning o'zi operani «drama giocoso» («quvnoq drama»)deb atagan edi.  
Bu  bilan  u  operaning  dramatik  mohiyatini  ta'kidlabko’rsatgan.Hasadchilarning  hiyla-
nayrangiga  qaramay,  nihoyat,  imperatorMotsartga  Gluk  vafotidan  so'ng  bo'shab  qolgan 
kamermusiqachilavozimini  berishga  qaror  qildi.  Lekin  Gluk  oladigan2000  taler  o'rniga 
Motsartga 800 taler belgilandi, xolos.  
Umumanolganda, losif II ni buyuk bastakorning ijodi kam qiziqtirardi. 
Motsartning butun saroy xizmatidagi vaqti mobaynida, unga faqat saroy va shahar ballari 
uchun bir necha o'nta raqslarga buyurtma berildi. 
         «Don  Juan»  operasining  muvaffaqiyati  bastakorning  moddiyholatini  yaxshilamadi. 
Pragada ushlanib qolganligi tufayli Motsart deyarli barcha darslarini yo'qotdi. Xotini og'ir 
betob  edi.  Eski  qarzlarga  yangilari  qo'shilardi.  Ertangi  kunga  doimiy  ishonchsizlik, 
tashvish  va  xavotirlar  yildan  yilga  Motsartning  noziklashib  qolgan  sog'lig'ini 
zaiflashtirardi.  U  jadallik  bilan  ko'plab  asarlar:  turli  yakka  holda  ijro  etiluvchi  musiqa 
cholg'ulari va orkestr uchun konsertlar, kvartetlar va kvintetlar, ariya va qo'shiqlar, kichik 
raqslar yaratardi. Lekin barcha o’rinishlarbefoyda edi. Noshirlar bastakorni har qadamda 
aldab,  tunashardi.Zamondoshlari  tomonidan  kam  tushunilgan,  so'nggi  ansambllari  — 
kamer  musiqasi shoh asarlari uchun  Motsart  o'z noshiridan  kulgili  darajada past bo'lgan 
qalam haqi oladi. 
So'nggi  uchta  simfoniya.  1788-yil  yozi  davomida  Motsart  uchta  so'nggi  simfoniyalarni 
yozadi:  raqs  ohanglari  singdirilgan  mi  bemol  major  simfoniyasi  XVIII  asr  simfonik 
musiqasida  va  XIX  asr  romantik  simfonizmida  ustunlik  qiluvchi  nodir  hodisa  bo'lgan. 
Motsartning  eng  mashhur  lirik-dramatik  sol  minor  simfoniyasi,do  major  monumental 
simfoniyasi («Yupiter» nomini olgan edi),u uchlik fuga bilan omixtalashuvchi ko'tarinki 
finalga  ega  edi.  Uchtasimfoniyada  simfonik  turkumlarning  birligi  muammosi  hal 
qilingan.