Oo‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

 

Nazorat savollari 

 

1.

 

Chuvalchanglar  faoliyati  bilan  olinadigan  noan‟anaviy  o„g„it  qanday 

ahamiyatga ega? 

2.

 

Yomg„ir chuvalchangini qanday ko„paytirish mumkin?

 

3.

 

Yomg„ir chuvalchangi yordamida noan‟anaviy o„g„it qanday tayyorlanadi?

 

 

---

 

53 

 

X bob. CHUCHUK SUV LOYQASIDAN NOAN’ANAVIY O‘G‘IT 

TAYYORLASH VA UNI QO‘LLASH 

 

Daryo suvlari o„z yo„lida ko„plab tog„ jinslarini parchalaydi va hosil bo„lgan 

har  xil  o„lchamdagi  zarrachalar  konus  yoyilmasining  turli  qismlarida  yotqiziladi. 

O„lchami 0,01 mm dan kichik bo„lgan zarrachalar suvning ichida birga oqib yuradi 

va  uni  loyqalaydi.  Ilgari  shunday  loyqa  suvlar  to„g„ridan-to„g„ri  dehqonchilik 

dalalariga  oqib  kelardi  va  mayda  zarrachalar  dalalarda  cho„kib  qolar  edi.  Hozir 

daryoning  loyqa  suvlari  oldin  suv  omboriga  tushadi  va  loyqalar  suv  omborining 

tubiga  cho„kadi.  Shu  yo„l  bilan  suv  omborida  suvdagi  loyqalar  cho„kadi,  suv 

tozalanadi  va  dalalarga  sug„orishga  ketadi.  Demak,  dalalarga  foydali  loyqalardan 

tozalangan suvlar kelib tushadi. 

Hozirgi  paytda  O„zbekistonda  54  ta  suv  ombori  bor.  Sobiq  SANIIRI 

ma‟lumotlariga  qaraganda,  suv  omborlarining  tubida  3  mlrd  tonna    chuchuk  suv 

loyqasi yotibdi. Loyqa suv havzalarida 30-35% 0,01mm zarrachalarni saqlaydigan 

massa  hisoblanadi.  Bu  o„ta  loyqa  suvda  oqib  yuradigan  zarrachalar  bo„lib,  ko„p 

yillar  davomida  suv  havzasining  tubida  yig„iladi.  Bu  massa  faqat  mayda 

zarrachalardan 

iborat 

bo„lmasdan,  ularning  tarkibida  mikroorganizmlar, 

zambrug„lar,  suv  o„tlari,  hayvonchalar,  qovurg„ali  hayvonlarning  tanalari  ham 

aralashgan bo„ladi. 

Chuchuk  suv  loyqasini  to„g„ridan-to„g„ri  yoki  organik  o„g„itlar  bilan 

aralashtirib,  o„g„it  sifatida  foydalanish  mumkin.  Loyqa  foydalanishdan  oldin  ish 

qurollariga  yopishmaydigan  holatgacha  quritib  olinadi  va  gektariga  40-60 

tonnadan  maxsus  go„ngsepgichlar  yordamida  dalalarga  solinadi.  Agar  organik 

o„g„itlar  bilan  qo„shib,  noan‟anaviy  o„g„it  tayyorlansa,  u  kuzgi  shudgorlashda 

gektariga 15-20 tonnadan beriladi.