Oo‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

 

Nazorat savollari 

 

1.

 

Chuchuk suv loyqasining qanday manbalari bor? 

2.

 

Chuchuk suv loyqasidan o„g„it sifatida qanday foydalanish mumkin?

 

3.

 

Chuchuk suv loyqasining tarkibi qanday?

 

4.

 

Chuchuk suv loyqasidan noan‟anaviy o„g„it qanday tayyorlanadi?

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

56 

 

XI bob. SANOAT QOLDIQLARIDAN OLINADIGAN NOAN’ANAVIY 

O‘G‘ITLAR 

 

Sanoat  qoldiqlariga  fosfogips,  ko„mir  koni  chiqindilari,  yonadigan  slanes, 

lignin va boshqalar kiradi.

 

 

11.1. Fosfogips noan’anaviy o‘g‘iti 

 

Fosfogips  -  fosfor  kislotasini  apatit  konsentratidan  yoki  fosforitdan  ishlab 

chiqarish  qoldiqlari  bo„lib,  uning  tarkibida  92-93%  CaSO

4·

2H

2

O  gips,  5-6% 

gigroskopik  suv,  0,3-0,4%  ftor,  1,0-2,0%  atrofida  fosfor  birikmasi,  ma‟lum 

miqdorda og„ir metallar va radioaktiv elementlar bor. Demak, fosfogipsning asosiy 

qismini  ballast  (gips)  va  zaharli  moddalar  (ftor,  og„ir  metallar,  radioaktiv 

moddalar) tashkil qiladi. Mavjud 1-2 kg fosfor birikmalaridan  o„simlik faqat 150-

300  g,  ya‟ni,  15%  ni  foydalanishi  mumkin,  shunday  tarkib  bilan  fosfogipsni 

tuproqqa  berishni  tavsiya  qilib  bo„lmaydi.  Biroq  namligi  va  havoga  uchib 

ketadigan  azot  ko„p  bo„lgan  qoldiqlar  fosfogips  bilan  aralashtirilsa,  u  ortiqcha 

namlikni  shimib  oladi  va  fosfogipsdagi  oltingugurt,  ammiak  shaklidagi  azotni 

ushlab bog„laydi, ammoniy sulfat (NH

4

)

2

SO

4

 hosil bo„ladi.  

 

Shundan  kelib  chiqib,  fosfogipsni  parrandachilik  go„ngi  yoki  nam  holdagi 

qoramol go„ngi bilan kompostlash asosida noan‟anaviy o„g„it olishni tavsiya qilish 

mumkin.  Natijada,  uning  hajmi  ko„payadi,  fizik  holati  yaxshilanadi,  tashish 

osonlashadi va atrof muhit ifloslanmaydi.