Ooppp[[[[[[[[[[‘

АНДИЖОН ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИК ИНСТИТУТИ BMM 
21 
Амалий машғулотда ор-номус ва шаън ҳақида гапирганда миллий 
истиқлол мафкурасида мазкур категорияларга алоҳида эътибор беришини 
таъкидлаш лозим. Миллий ғурур, миллий қадр-қиммат айнан шундай 
асослардир. Давлатимиз шаъни ва ор-номуси – ўзбек ҳалқи тарихий қадр-
қимматининг ҳаѐтимизда қарор топшининг маънавий гаровидир. Миллий ор-
номус, шаън ва қадр-қимматни ҳимоя қилмасдан туриб миллий мустақилликни 
мустаҳкамлаш мумкин эмас. 
Ор-номус ва шаън ҳар бир кишида шаклланган бўлиши ижтимоий равнақ 
ва маънавий покликнинг гаровидир. Шахсий ор-номус ва шаънни камол 
топтирилса жамиятимизда жиноятчилик, бузуқчилик, гиѐҳвандлик каби 
ахлоқсизликлар камаяди.
Навбатдаги ахлоқий категория – виждон категориясидир. Виждон ор-
номус каби олий ахлоқий фазилатдир. Виждон ўз табиатига кўра ижтимоий-
тарихий фазилат бўлиб, кишининг фуқоролик етуклиги ва ижтимоий 
масъулияти асосида шаклланади. «Виждон амри», «виждон азоби», «виждон 
овози» каби тушунчалар кишининг турли хатти-ҳаракатлари ва ҳулқини 
ижтимоий фойда ѐки зарар нуқтаи-назаридан баҳолашни ифодалайди.
Виждон кишида туғма хусусият бўлмасдан, уни индивидуал-шахсий 
камолоти, шахсий ҳаѐтий тақдири асосида шаклланади. Виждон шу сабабли 
турли кишиларда турли даражада шаклланган бўлади.
Виждон ўз табиатига кўра икки томондан- ақлий ва ҳиссий томонлардан 
иборат бўлади. Виждон ижтимоий ақл, ижтимоий қоидаларига риоя қилиш 
даражасини ифода этар экан, у инсонда турлича ҳис-туйғуларни уйғотади.
Бу туйғулар гоҳида қониқиш, таскин топиш ѐки аксинча уялиш, 
қийналиш, азобланиш шаклида намоѐн бўлади. 
Қадимги Римда виждон ижтимоий моҳиятини назарда тутиб «виждон – бу 
мингта гувоҳдир», - деб ҳам таъкидлашган. Виждон шу маънода кишининг 
ижтимоий масъулиятини индивидуал-шахсий ифода этилишидир. Виждон 
айнан шу томонлари билан ўзининг норматив томонларини яққолроқ кўрсатади.
Виждонлилик – бу ижтиомий бурчни англаш ва шунга мос хатти-
ҳаракатлар қилишдир. 
Виждонлилик 
– 
бу 
масъулият 
ҳиссининг 
шахс 
фаолиятида 
устиворлигидир. Виждонлилик – инсон қарорларида, ҳаракат йўналишларини 
танлашида 
одамийликнинг, 
инсонпарварликнинг, 
меҳр-оқибатнинг 
устиворлигидир. 
Бурч категорияси ҳам виждон категорияси каби кишиларда турли 
даражада камол топган бўлади. Бурч кўпроқ шахснинг индивидуал 
хусусиятларига боғлиқдир. У кишида қай даражада масъулият, уят, ор-номус ва 
шаън ҳисси тараққий эканлиги билан боғлиқдир. 
Бурч инсон тараққиѐтининг юксак ижтимоий поғоналарида тарихан камол 
топгандир. Бурч – ижтимоий ва шахсий маънавий қарздорликни, ижтимоий 
ҳаѐтга индивидуал тарзда мансублик ва қарамликнинг ифодасидир. Бурч асосан 

---