Ona tilining vokalizmi va konsonantizmi



Download 38,7 Kb.
bet7/9
Sana15.10.2022
Hajmi38,7 Kb.
#853273
1   2   3   4   5   6   7   8   9
Bog'liq
Ona tilining vokalizmi va konsonantizmi

Ch fonemasi til oldi, qorishiq portlovchi, jarangsiz undosh fonema bo‘lib, so‘zning boshida (chaqa, chigit, chuqur), o‘rtasida (achchiq, ochiq, ko‘cha) va oxirida (och, uch, kech ) keladi. Ayrim so‘zlarda o‘zidan keyingi jarangsiz undoshlar ta’sirida talaffuzda sh fonemasiga o‘tadi: kechdi>keshti, qochdi>qoshti, sochdi>soshti.
L fonemasi til oldi, portlovchi-sirg‘aluvchi, jarangli (sonor) undosh fonema bo‘lib, so‘z boshida (lagan, latifa, lof), o‘rtasida (olis, uloq, belgi ) va oxirida (kasal, kel, yol) keladi. Bu fonema so‘z o‘rtasida kelganda so‘zlashuv nutqida ko‘pincha tushib qoladi: olsa>osa, kelsa>kesa, bo‘lsa>bo‘sa, kelgan>kegan.
R fonemasi til oldi, portlovchi-sirg‘aluvchi, titroq, sonor, jarangli undosh fonema bo‘lib, so‘z boshida (randa, rang, ruh), o‘rtasida (arra, mo‘ri, baraka) va oxirida (bozor, hozir, huzur) keladi. Bu fonema sof o‘zbekcha (turkiycha) so‘zlar boshida qo‘llanmaydi.
Y fonemasi til o‘rta, sirg‘aluvchi va jarangli undosh fonema bo‘lib, so‘z boshida (yigit, yo‘l, yil), o‘rtasida (sayr, qayir) va oxirida (to‘y, uy, oy) keladi.
K fonemasi til orqa, sof portlovchi, jarangsiz undosh fonema bo‘lib, so‘z boshida (katta, kim, ko‘p), o‘rtasida (ikki, aka, uka) va oxirida (tilak, yuk, to‘k) keladi. Bu fonema bilan tugagan ko‘p bo‘g‘inli so‘zlarga unli bilan boshlanuvchi qo‘shimcha qo‘shilganda, k fonemasi g fonemasiga o‘tadi va bu holat yozuvda ham aks etadi: malak>malagi, ko‘ylak>ko‘ylagim.
G fonemasi til orqa, sof portlovchi, jarangli undosh fonema bo‘lib, so‘z boshida (gulxan, gilam, go‘zal), o‘rtasida (tugun, agar, egri) va oxirida (barg, biolog, pedagog) keladi. Bu fonema sof o‘zbekcha so‘zlar oxirida deyarli qo‘llanmaydi. G fonemasi bilan boshlanadigan qo‘shimchalar k fonemasi bilan tugagan so‘zlarga qo‘shilganda k fonemasiga, q fonemasi bilan tugagan so‘zlarga qo‘shilganda esa q fonemasiga aylanadi: ko‘k+ga > ko‘kka, boq+gan >boqqan. O‘zlashma so‘zlarda bunday o‘zgarish bo‘lmaydi: geologga, biologga.

Download 38,7 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish