Ona tili va adabiyoti mustaqil ish. Gapning ifoda maqsadiga ko’ra turlari: So’roq va buyruq gaplar, his hayajon va his hayajonsiz gaplar

T/r	Savollar	Toʻgʻri javob	Talaba-ning javobi	Variant
Javoblar
1	Kesimlar qaysi so’z turkumi bilan ifodalanishiga ko’ra ikki turga bo’linadi.	E		A	Kesim
2	Ikkita kesimdan tashkil topgan	G		B	Nomustaqil kesim
3	Nima qildi? Nima bo’ldi? Kim? Nima? Kimdir? Nimadir? Nechta? Qanday? Qancha? kabi so’roqlarga javob bo’ladi	A		D	Shaxs – son va zamon shakillaridagi f’el kesimlar hamda bog’lamsiz va bog’lamli ot kesimlar
4	Agar suv bo’lsa, paxta ham ko’payadi.	B		E	Ot kesim va f’el kesim
5	Mustaqil kesimlar	D		F	Sodda kesim
6	Faqat bir so’z bilan ifodalangan kesim	F		G	Ishlasang , tishlaysan

3. Mustaqil ish. Kesimning ta’rifi, turlari va ifodalanishi.
II Topshiriq
“Ha yoki Yòq” texnologiyasi

№	Mulohazalar	Ha	Yòq
1	Gapda kesim boshqa bo’laklarga nisbatlanmagan holda aniqlanadi.
2	Ega kesim ifodalagan belgi, harakat – holatlarning egasi sifatida kesimdan oldingi bo’lak sanaladi
3	To’ldiruvchi va hol kesim bilan tobe munosabatga kirishib, uning ma’nosini izohlab, to’ldirib keladi.
4	Barcha gap bo’laklari bevosita yoki bilvosita kesimga bog’lanadi.
5	Kesim gapning mazmuniy markazi bo’lib, u tasdiq-inkor,zamon, mayl, shaxs-son ma’nolarini ifodalab keladi va boshqa bo’laklarni o’z atrofida birlashtiradi.
6	Gapda ega, to’ldiruvchi, aniqlovchi, hol bevosita va bilvosita kesimga bog’lanmaydi.
7	Kesimlar qaysi so’z turkumi bilan ifodalanishiga ko’ra uch turga bo’linadi.
8	Kesimning yakka o’zi ham gap hosil qilishi mumkin.
9	Kesim tasdiq yoki inkor ma’nosini ifodalaydi.
10	Kesim – gapni gap qilib shakillantirishda muhim bo’lgan, uning mazmuniy va grammatik markazi hisoblanuvchi bo’lak.

Javoblar:

№	Mulohazalar	Ha	Yòq
1	Gapda kesim boshqa bo’laklarga nisbatlanmagan holda aniqlanadi.	Ha
2	Ega kesim ifodalagan belgi, harakat – holatlarning egasi sifatida kesimdan oldingi bo’lak sanaladi		Yòq
3	To’ldiruvchi va hol kesim bilan tobe munosabatga kirishib, uning ma’nosini izohlab, to’ldirib keladi.	Ha
4	Barcha gap bo’laklari bevosita yoki bilvosita kesimga bog’lanadi.	Ha
5	Kesim gapning mazmuniy markazi bo’lib, u tasdiq-inkor,zamon, mayl, shaxs-son ma’nolarini ifodalab keladi va boshqa bo’laklarni o’z atrofida birlashtiradi.	Ha
6	Gapda ega, to’ldiruvchi, aniqlovchi, hol bevosita va bilvosita kesimga bog’lanmaydi.		Yo’q
7	Kesimlar qaysi so’z turkumi bilan ifodalanishiga ko’ra uch turga bo’linadi.		Yòq
8	Kesimning yakka o’zi ham gap hosil qilishi mumkin.	Ha
9	Kesim tasdiq yoki inkor ma’nosini ifodalaydi.	Ha
10	Kesim – gapni gap qilib shakillantirishda muhim bo’lgan, uning mazmuniy va grammatik markazi hisoblanuvchi bo’lak.	Ha

4. Mustaqil ish. Ikkinchi darajali bo’laklar ; to’ldiruvchining ta’rifi, turlari va ifodalanishi.
I Topshiriq
“Blits” texnologiyasi.

To’ldiruvchi....	1	Vositali, vositasiz, mustaqil, nomustaqil, kelishikli va ko’makchili bo’ladi
	2	Kesimga to’g’ridan to’g’ri bog’lanish-bo’lanmasligiga ko’ra: vositali va vositasiz to’ldiruvchi bo’ladi.
	3	Kesimga qanday bog’lovchi vosita yordamida bog’lanishiga ko’ra; kelishikli va ko’makchili to’ldiruvchi bo’ladi.
	4	To’ldiruvchi egadan anglashilgan harakat - holat, belgi – xususiyat bilan bog’langan predmetni bildirganligi tufayli ot, olmosh, harakat nomi va otlashgan so’zlar bilan ifodalanadi.
	5	Gapda biror bo’lakni to’ldirib, unga boshqaruv yo’li bilan tobe holatda bog’langan bo’lak.
	6	Hokim bo’lakdan anglashilgan harakatiga, munosabatiga ko’ra ikkiga bo’linadi
Javob: 1, 3, 5, 6.

4. Mustaqil ish. Ikkinchi darajali bo’laklar ; to’ldiruvchining ta’rifi, turlari va ifodalanishi.
II Topshiriq
“Ha yoki Yòq” texnologiyasi

To’ldiruvchi qatnashgan gaplarga “ha”yoki”yo’q” so’zlarini qo’ying

Misollar	“ha”yoki”yo’q”
Erkak odam bir so’zli bo’ladi.
O’z yurtida o’z ona tilini unutganlar sizni eshitsin.
O’tirganlar otning dupur – dupurini barilla eshitishdi.
Qo’shiqdan kim bahra olmaydi?!
Onamdan eshitgan gaplarni aytdim.
Yo’qni yo’q deydi, borni bor deydi

Javoblar

Misollar	“ha”yoki”yo’q”
Erkak odam bir so’zli bo’ladi.	Yo’q
O’z yurtida o’z ona tilini unutganlar sizni eshitsin.	Ha
O’tirganlar otning dupur – dupurini barilla eshitishdi.	Ha
Qo’shiqdan kim bahra olmaydi?!	Yo’q
Onamdan eshitgan gaplarni aytdim.	Ha
Yo’qni yo’q deydi, borni bor deydi	Ha

5. Mustaqil ish. Aniqlovchining ta’rifi, turlari va ifodalanishi.
I Topshiriq
“Keys-stadi” texnologiyasi.

1. 
   Gapda biror bo’lakning belgisini yoki predmetning boshqasiga qarashli ekanligini bildirgan bo’lak ................. deyiladi.
   
2. 
   Aniqlovchi gap ichida .........ga yoki .......gan so’zga bog’lanadi.
   
3. 
   Aniqlovchilar predmetning qanday belgisini ifodalashiga ko’ra ................. , .......................... , ....................... ga bo’linadi
   
4. 
   Predmetning belgisini bildirgan aniqlovchilar .................. aniqlovchilar deyiladi.
   
5. 
   Sifatlovchi aniqlovchi - sifatlovchi, aniqlanayotgan predmet esa ...................... deb yuritiladi
   
6. 
   Sifatlovchi va sifatlanmish .................... yo’li bilan bog’lanadi.
   

Javoblar

1. 
   Aniqlovchi
   
2. 
   Ot , otlashgan
   
3. 
   Sifatlovchi, qaratqich, izohlovchi
   
4. 
   Sifatlovchi
   
5. 
   Sifatlanmish
   
6. 
   Bitishuv
   

5. Mustaqil ish. Aniqlovchining ta’rifi, turlari va ifodalanishi.
II Topshiriq
“Blits” texnologiyasi.

№	Aniqlovchilarni o’z o’rniga qo’ying	№
1	Kumush qishdan, zumrad bahordan qolishmaydi kuzning ziynati.	A	Sifatlovchi aniqlovchi
2	Uning ziyrak, qo’ng’ir ko’zlarida horg’inlik bor edi.	B	Izohlovchi aniqlovchi
3	Biz boy otangizga Yormatning qizini olib bermoqchi edik.	C	Sifatlovchi aniqlovchi
4	Erk kuychisi Abdulhamid cho’lpon she’rlarini sevib o’qiyman.	D	Qaratqich aniqlovchi
5	Og’zi bo’shning ichida, gap yotmas.	E	Qaratqich aniqlovchi

Javoblar

№	Aniqlovchilarni o’z o’rniga qo’ying	№
1	Kumush qishdan, zumrad bahordan qolishmaydi kuzning ziynati.	A	Sifatlovchi aniqlovchi
2	Uning ziyrak, qo’ng’ir ko’zlarida horg’inlik bor edi.	C	Sifatlovchi aniqlovchi
3	Biz boy otangizga Yormatning qizini olib bermoqchi edik.	D	Qaratqich aniqlovchi
4	Erk kuychisi Abdulhamid cho’lpon she’rlarini sevib o’qiyman.	B	Izohlovchi aniqlovchi
5	Og’zi bo’shning ichida, gap yotmas.	E	Qaratqich aniqlovchi

6. Mustaqil ish. Holning ta’rifi, ma’no turlari: ravish, payt, o’rin, sabab,maqsad hollari va ifodalanishi.
I Topshiriq



Javoblar



6. Mustaqil ish. Holning ta’rifi, ma’no turlari: ravish, payt, o’rin, sabab, maqsad hollari va ifodalanishi.
II Topshiriq
Testlar
1. Payt holini toping.
A) Bashorat qovun pishig’ida o’n yettiga kiradi.
B) Soy tubida toshlar jimirlab ko’rinadi.
C) Oqayotgan tiniq suv quyosh nurida go’yo oynadek yarqiramoqda.
D) Tog’ning ro’parasida ko’z ilg’amastekisliklar yastanib yotadi.
2. Ko’p bilgan oz so’zlar.
Ushbu gapdagi holning ifodalanishi qaysi qatorda to’g’ri ko’rsatilgan?
A) son B) sifat C) olmosh D) ravish
3. Maqsad ravishdoshi bilani fodalangan hol qaysi qatorda berilgan?
A) U o’qish uchun shaharga keldi.
B) Tog’ shabadasi g’ir-g’ir esmoqda.
C) Ikkovi do’stlarcha xayrlashdi.
D) Siz bilan suhbatlashgani keldik.
4. Sabab holini toping.
A) Biz dars tayyorlagani keldik.
B) Yaproqlar sekin shitirladi.
C) U sevinganidan qichqirib yubordi.
D) Sodiqov mehmonlarni kutib olgani shoshildi.
5. Vaziyat holi qatnashgan gap qaysi qatorda berilgan?
A) Shu kuni nima yumush buyurishsa, oyog’im olti, qo’lim etti bo’lib yugurdim.
B) Bir mahal tashqarida gurji kuchugimning akillagani eshitildi.
C) Nasiba bu gapni jorttaga baqirib aytdi.
D) A, C.
6. Hol vazifasida kelgan son qaysi qatorda qollangan?
A) Butun bir rozgorni kotargan tuyaga bitta elak og’irlik qilgan ekan.
B) Domlalar ham bitta-bitta tarqala boshladi.
C) B,D
D) Sizdanotinibsorayman: bugapingizniikkinchiaytmang.
7. Hol vazifasida kelgan sifat qaysi qatorda berilgan?
A) Inson o’zining hayotga muhabbati bilan kuchli.
B) Haqiqiy odam insoniyat uchun ishlaydi.
C) Yashil yaproqlarga berkinib birzum o’ying, hislaringni o’girlab olsam.
D) U bugun darsni yaxshi tayyorlamadi.
8.Gapda hol vazifasida kelgan taqlid so’zni toping.
A) Abdurasul bilan Xolmurodning kirib kelishlari quvnoq g’ovur-g’ovurning bosilishiga sabab boldi.
B) ... olaqarg’alar yaxlagan qanotlarini shaq-shaq urishadi.
C) yuragi bir onda gurs-gurs urdi.
D) B, C.
9. Felning qaysi shakllari gapda hol vazifasida keladi?
A) sifatdosh shakli; B) harakat nomi shakli;
C) faqat ravishdosh shakli; D) A, B va C
10. Gapda hol bo’lib kelgan sifatni aniqlang.
A) Yaxshi kulgu ruhni yengillashtiradi.
B) Bir narsani qadrlash uchun uni avval yaxshi bilish kerak.
C) Moviy osmon begubor, tiniq.
D) Yaxshidan yomonlar ham yomonlik kutmas.
7. Mustaqil ish. Miqdor – daraja, shart, to’siqsizlik hollari va ularning ifodalanishi; gap bo’laklarining joylashish tartibi .
I Topshiriq
“Keys-stadi” texnologiyasi.

1. 
   Ish – harakatning miqdorini va darajasini bildirib, __________ , __________, __________, __________ so’roqlaridan biriga javob bo’lgan gap bo’lagi daraja – miqdor holi deyiladi.
   
2. 
   Miqdor – daraja holi __________, __________, __________, __________, __________, __________ ifodalanadi
   
3. 
   Shart holi quyidagicha ifodalanadi: __________, __________, __________.
   
4. 
   Daraja – miqdor holi sonlar bilan, miqdor ravishlari bilan, __________ so’zi qatnashgan birikmalar bilan ifodalanadi.
   
5. 
   O’zbek tilida gap bo’laklarining joylashish tartibi ikki xil bo’ladi: __________, ___________.
   
6. 
   Gap bo’laklari tartibining buzilishi __________ deyiladi.
   
7. 
   Inversiya __________, __________, __________ta’minlash maqsadida qo’llaniladi.
   

Javoblar

1. 
   Qancha ? nechta? necha marta? qay darajada?
   
2. 
   Son, ravish, sifat, sifatdosh, ot , olmosh
   
3. 
   Shart maylidagi fe’l, ravishdosh, bog’lama va ko’makchi
   
4. 
   Marta
   
5. 
   Odatdagi tartib, o’zgargan tartib
   
6. 
   Inversiya
   
7. 
   Badiiylik, ifodalilik, ta’sirchanlik.
   

7. Mustaqil ish. Miqdor – daraja, shart, to’siqsizlik hollari va ularning ifodalanishi; gap bo’laklarining joylashish tartibi .
II Topshiriq
“Ha yoki Yòq” texnologiyasi

№	Hollar va gap bo’laklariga berilgan to’g’ri ta’riflarni toping
1	Siz qancha paxta terdingiz?	Miqdor-daraja holi olmosh bilan ifodalangan
2	Qayerdan kelyapsiz? Biznikiga borasizmi?	Sabab holi
3	Biror narsa olsang, korib – ko’rib ol!	Shart holi ravishdosh bilan ifodalangan
4	U mening ovozimni eshitsada indamadi.	To’liqsizlik holi
5	Rasmiy uslubda ma’lumotnoma hujjatida birinchi gapning kesimi gap boshida keladi.	Inversiya
6	Gap bo’laklari tartibining o’zgarmasligi	Inversiya

Javoblar

№

1 +

2 -

3 +

4 +

5 +

6 -

8. Mustaqil ish. Gapning uyushiq bo’laklari ta’rifi; uyishiq bosh bo’laklar.
I Topshiriq “Blits” texnologiyasi.

1	Bir xil so’roqqa javob bo’lib, bir xil vazifada keladigan bo’laklar.	A	So’z qo’shimchalari bilan, so’z birikmalari bilan, kengaygan birikmalar bilan.
2	Ishchilar va hasharchilar maydonda to’planishdi	B	Uyushiq bo’lak
3	Tog’ etaklarida nafis gullarning , xushbo’y giyohlarning hidlari anqiydi.	C	Kengaygan birikmalar bilan ifodalangan
4	Kitobning har sahifasini kitobxonga manzur qilish , kitobxonni quvontirish , uning ko’nglini topish oson emas.	D	So’z qo’shimchalari bilan ifodalangan
5	Dadam, oyim va men hayvonot bog’iga bordik.	E	So’z birikmalari bilan ifodalangan
6	Uyushgan bo’laklar ifodalanadi	F	Uyushiq bo’lak

Javoblar

№

1 F

2 E

3 D

4 C

5 B

6 A

8. Mustaqil ish. Gapning uyushiq bo’laklari ta’rifi; uyishiq bosh bo’laklar.

№	Mulohazalar	Ha	Yòq
1	Gapda ikki va undan ortiq bir xil gap bo’laklari ishlatilishi mumkin..
2	Sanash ohangi yordamida bog’langan uyushiq bo’laklar bir – biridan ( - ) bilan ajratiladi.
3	Gap bo’laklar ham, bo’lakning bo’laklari ham uyushib kelishi mumkin.
4	Uyushgan bo’laklar so’z qo’shimchalari bilan, so’z birikmalari bilan, kengaygan birikmalar bilan ifodalanadi.
5	Bir xil so’roqqa javob bo’lib, bir xil vazifada keladigan bo’laklarga uyushiq bo’laklar deyiladi.
6	“Eshilib, to’lg’onib ingradi kuy”. Eshilib- to’lg’onib ikkisi bir xil gap bo’lagi bo’lib aniqlovchi vazifasini bajaradi.
7	“Kitobning har sahifasini kitobxonga manzur qilish , kitobxonni quvontirish , uning ko’nglini topish oson emas”. Oxirgi gap aniqlovchidan iborat.

II Topshiriq “Ha yoki Yòq” texnologiyasi

№	Mulohazalar	Ha	Yòq
1	Gapda ikki va undan ortiq bir xil gap bo’laklari ishlatilishi mumkin..	Ha
2	Sanash ohangi yordamida bog’langan uyushiq bo’laklar bir – biridan ( - ) bilan ajratiladi.		Yòq
3	Gap bo’laklar ham, bo’lakning bo’laklari ham uyushib kelishi mumkin.	Ha
4	Uyushgan bo’laklar so’z qo’shimchalari bilan, so’z birikmalari bilan, kengaygan birikmalar bilan ifodalanadi.	Ha
5	Bir xil so’roqqa javob bo’lib, bir xil vazifada keladigan bo’laklarga uyushiq bo’laklar deyiladi.	Ha
6	“Eshilib, to’lg’onib ingradi kuy”. Eshilib- to’lg’onib ikkisi bir xil gap bo’lagi bo’lib aniqlovchi vazifasini bajaradi.		Yo’q
7	“Kitobning har sahifasini kitobxonga manzur qilish , kitobxonni quvontirish , uning ko’nglini topish oson emas”. Oxirgi gap aniqlovchidan iborat.		Yòq

Javoblar:


9. Mustaqil ish. Uyushiq ikkinchi darajali bo’laklar.
I Topshiriq

NOSTANDART TEST

• 
  Quyidagi tariflardan qaysilari noto’g’ri ?
  

1. 
   Gap tarkibida ikki va undan ortiq atov birliklari bilan ifodalangan kesim bo’lib, kesimni shakillantiruvchi vositalar faqat keying kesim tarkibida ifodalanib, barchasiga aloqador bo’lsa, bunday kesimli gap uyushuq kesimli gap sanaladi.
   
2. 
   Ikki va undan ortiq shakillangan kesimli gaplar soda gaplar sanaladi.
   

3. 
   “Siz a’lochi va jamoatchisiz” ushbu gap qo’shma gap hisoblanadi.
   
4. 
   Bir soda gap tarkibida birdan ortiq ega qator kelishi mumkin.
   
5. 
   “Do’kondorlar molini maqtab va xaridorlarni chorlab turishadi” ushbu gap soda gap hisoblanadi.
   
6. 
   Sodda gap kesimiga bir xil munosabatda bo’lib, sanash ohangi bilan aytiluvchi birdan ortiq kesimning ketma-ket kelishi uyushiq ega hisoblanadi.
   
7. 
   Bir xil mazmun – munosabatni bildirgan bir necha holning o’zaro sanash ohangi bilan, teng bog’lanib kelishi uyushiq hol deyiladi.
   
8. 
   Narsa – buyumlarning bir turdagi belgilarini bildirgan birdan ortiq aniqlovchilar uyushiq aniqlovchilar deyiladi.
   
9. 
   Uyushuq bo’laklarning xarakterli xususiyati shundaki, ular ikki hil grammatik shakilda bo’ladi.
   
10. 
    Uyushiq bo’laklar o’zaro sanash ohangi yordamida bog’lanib, ularning har birining ma’nosi ta’kidlanganda, har bir bo’lak oxirida ham yuklamasi qo’llaniladi.
    

To’g’ri javoblar: 2, 3,6,9


9. Mustaqil ish. Uyushiq ikkinchi darajali bo’laklar.
II Topshiriq
“Keys-stadi” texnologiyasi.

1. 
   Uyushiq egalar bir – biri bilan sanash ohangi yoki ___________ orqali bog’lanadi.
   
2. 
   Sodda gap kesimiga bir xil munosabatda bo’lib, sanash ohangi bilan birdan ortiq eganing _________ kelishi uyushiq ega hisoblanadi.
   
3. 
   Bir xil ma’noni bildirgan, turli shakillarda kelgan ___________uyushiq hisoblanavermaydi.
   
4. 
   Uyushiq aniqlovchilar o’zaro sanash ohangi bilan teng bog’lanadi va _____________ ga baravar tobe bo’ladi.
   
5. 
   Qaratqich aniqlovchilar uyushib kelganda, ulardagi ____ qo’shimchasi ba’zan barcha bo’laklarda saqlanadi.
   
6. 
   Bir soda gap tarkibida yonma – yon, qator kelgan bir necha _____ holi hamma vaqt uyushiq bo’lavermaydi.
   
7. 
   Son, egalik, kelishik qo’shimchalari va ko’makchilar uyushiq bo’laklarda _______ ishlatilishi mumkin.
   

Javoblar

1. 
   Bog’lovchilar
   
2. 
   Ketma – ket
   
3. 
   To’ldiruvchilar
   
4. 
   Aniqlanmishga
   
5. 
   – ning
   
6. 
   Payt
   
7. 
   Har xil.
   

10. Mustaqil ish. Gapning ajratilgan bo’laklari ta’rifi va turlari.
I Topshiriq
“Ha yoki Yòq” texnologiyasi

Misollar	“ha”yoki”yo’q”
Ajratilgan bo’laklar ishtrok etgan gaplar mazmunan soddalashadi.
Ajratilgan bo’laklar ikki holda keladi.
Ajratilgan bo’lak o’zi izohlayotgan bo’lakdan doimo keyin keladi
Ajratilgan bo’laklar 5 xil vazifani bajaradi
Ajratilgan bo’laklar gapda vergul, tire va qavs bilan ajratiladi
Tartibi o’zgartirilgan, lekin sifatlovchilik xususiyatini saqlab qolgan sifatlovchilar ajratilgan bo’lakka aylanadi.

Javoblar

Misollar	“ha”yoki”yo’q”
Ajratilgan bo’laklar ishtrok etgan gaplar mazmunan soddalashadi.	Yo’q
Ajratilgan bo’laklar ikki holda keladi.	Ha
Ajratilgan bo’lak o’zi izohlayotgan bo’lakdan doimo keyin keladi	Ha
Ajratilgan bo’laklar 5 xil vazifani bajaradi	Yo’q
Ajratilgan bo’laklar gapda vergul, tire va qavs bilan ajratiladi	Ha
Tartibi o’zgartirilgan, lekin sifatlovchilik xususiyatini saqlab qolgan sifatlovchilar ajratilgan bo’lakka aylanadi.	Ha

10. Mustaqil ish. Gapning ajratilgan bo’laklari ta’rifi va turlari.
II Topshiriq
“Blits” texnologiyasi.

1	Bir bo’lakli va birikmali bo’lak holida keladi	A	Ajratilgan hol
2	O’g’lim, qo’zichog’im, orom olib uxlayapti, - dedi ona.	B	Ajratilgan to’ldiruvchi
3	U shoir – inson ruhining bilimdoni	C	Ajratilgan kesim
4	Nasihatimni, otangning so’zini, esingda tut	D	Ajratilgan ega
5	Hu ana shu joyda, taxta ko’prikning ostida, kichik bir buloq bor.	E	Ajratilgan bo’laklar

Javoblar

№

1 E

2 D

3 C

4 B

5 A

11. Mustaqil ish. Gap bo’laklari sanalmaydigan birliklar, undalma uning turlari, xususiyatlari.
I Topshiriq

• 
  Undalmaga to’g’ri berilgan ta’riflarni ajratib chiqing.
  

1. 
   So’zlovchining nutqi, fikri qaratilgan shaxs yoki narsani bildirgan so’z.
   
2. 
   Bitta yoki bir nechta so’zdan iborat bo’ladi.
   
3. 
   Xatni uning o’ziga, Muqaddasga bering.
   
4. 
   Undalmalar bir xil Grammatik shakilda bo’ladi
   
5. 
   Undalmalar yig’iq yoyiq; uyushgan uyushmagan; takrorlangan, takrorlanmagan bo’lishi mumkin.
   
6. 
   Gap bo’laklari bilan o’zaro aloqaga kirishmaydi.
   

Javoblar:1, 2, 5, 6.


11. Mustaqil ish. Gap bo’laklari sanalmaydigan birliklar, undalma uning turlari, xususiyatlari.
II Topshiriq

“Blits” texnologiyasi.

1	Yurak, sensan mening so’zim	A	Undalma sifat bilan ifodalangan
2	Hoy sen, aytganimni bajardingmi?	B	Undalma ibora bilan ifodalangan
3	She’r aytgim kelyapti, aziz dostlarim, she’r aytgim kelyapti, go’zal Farg’ona!	C	Undalma so’z birikmasi bilan ifodalangan
4	Hoy qizi tushmagur, nimalar deb aljirayabsan?	D	Undalma olmosh bilan ifodalangan
5	Azizim, dunyoga bevaqt kelibmiz	E	Undalma ot bilan ifodalangan

Javoblar

№

1 E

2 D

3 C

4 B

5 A

12. Mustaqil ish. Kirish so’z, kirish birikma va kiritma gap


I Topshiriq “Ha yoki Yòq” texnologiyasi

№	Kirish so’z, kirish birikma va kiritma gaplarga berilgan to’g’ri ta’riflarni toping
1	Kirish so’zlar yozuvda gapning boshqa bo’laklaridan doimo	vergul bilan ajratiladi
2	Tahlilda kirish so’zlar	To’g’richiziq ostiga to’lqin chizish bilan ifodalanadi
3	Albatta, shubhasiz, shaksiz	Tasdiq munosabati
4	To’g’ri, yollarda ham mashaqqat bor	Ishonch munosabati
5	Kiritmalar barcha bo’laklar kabi	Sodda va murakkab bo’ladi.

Javoblar

№

1 +

2 +

3 -

4 -

5 +

12. Mustaqil ish. Kirish so’z, kirish birikma va kiritma gap


II Topshiriq “Keys-stadi” texnologiyasi.

1. 
   Kirishlar _______ va __________holatida bo’ladi
   
2. 
   Kirish so’zlar va kirish birikmalar asosan ________ so’zlar bilan ifodalanadi.
   
3. 
   Ishonch munosabatini bildirgan so’zlar ______, _______, ________.
   
4. 
   Kirish so’zlar yozuvda gapning boshqa bo’laklaridan doimo ______, bilan ajiratiladi.
   
5. 
   Gapning asosiy mazmuniga qo’shimcha axborot qo’shuvchi va alohida ohang bilan ajralib turuvchi qismga ____________ deyiladi.
   

Javoblar

1. 
   So’z va birikma
   
2. 
   Modal
   
3. 
   Albatta, shubhasiz, shaksiz
   
4. 
   Vergul
   
5. 
   Kiritma gaplar
   

13. Mustaqil ish. Gaplarning tuzilish jihatidan turlari; sodda gap turlari; ikki bosh bo’lakli sodda gaplar.
I Topshiriq “Ha yoki Yòq” texnologiyasi

№	Soda va qo’shma gaplarga berilgan to’g’ri ta’riflarni toping
1	Gap tuzilishi jihatidan	Ikki turli bo’ladi
2	Soda gaplar eganing ishtirok etish yoki etmasiliga ko’ra	Uch xil bo’ladi
3	Qo’shma gaplarda ikki va undan ortiq ....... mavjud bo’ladi.	Grammatik asos
4	Havo bulut bo’ldi va yomg’ir yog’di.	Qo’shma gap

Javoblar

№

1 +

2 -

3 +

4 +

13. Mustaqil ish. Gaplarning tuzilish jihatidan turlari; sodda gap turlari; ikki bosh bo’lakli sodda gaplar.
II Topshiriq

“Blits” texnologiyasi.

1	Yangi filmni tomosha qildik.	A	Egasi mavjud, egasi ifodalanmagan
2	Ikki va undan ortiq grammatik asos mavjud bo’ladi.	B	Sodda gap
3	Soda gaplar eganing ishtirok etish yoki etmasiliga ko’ra ikkiga bo’linadi.	C	Egasi ma’lum gap
4	Biz sayrdan keldik	D	Qo’shma gap

Javoblar

№

1 B

2 D

3 A

4 C

14. Mustaqil ish. Shaxsi aniq, shaxsi noaniq va shaxsi umumlashgan gaplar.
I Topshiriq Ha yoki Yòq” texnologiyasi

№	Shaxsi aniq, shaxsi noaniq va shaxsi u mumlashgan gaplarga to’g’ri ta’riflarni toping
1	Biz sayrdan keldik	Egasi ifodalanmagan gaplar
2	Egasi mavjud gaplar	Kecha men kinoga bordim.
3	Egasi ma’lum gap	Topshiriqni o’z vaqtida bajaring
4	Hurmat qilsang, hurmat topasan.	Egasi umulashgan gap
5	Egasi yashirin gaplar, egasiz gaplar	Shaxsli gaplar
6	Egasi ifodalanmagan gaplar	Shaxsi noma’lim,atov va so’z gaplar

Javoblar

№

1 -

2 +

3 +

4 +

5 -

6 +

14. Mustaqil ish. Shaxsi aniq, shaxsi noaniq va shaxsi umumlashgan gaplar.
II Topshiriq “Keys-stadi” texnologiyasi.

1. 
   Egasi mavjud gaplarda ............... qatnashadi.
   
2. 
   Egasi ifodalanmagan gaplar ..................., .....................bo’linadi.
   
3. 
   Egasi ma’lum gaplarning kesimi odatda ......va ......... shaklida bo’ladi.
   
4. 
   Egasiz gaplar..............., ..............., ....................... ga bo’linadi.
   
5. 
   Shaxsi noma’lum gaplarda ......... fe’l bilan ifodalanadi.
   

Javoblar

1. 
   Ega
   
2. 
   Egasi yashirin gaplar, egasiz gaplar
   
3. 
   I vaII shaxs
   
4. 
   Shaxsi noma’lim,atov va so’z gaplar
   
5. 
   Fe’l
   

15. Mustaqil ish. Shaxssiz, atov hamda infinitive gaplar
I Topshiriq “Blits” texnologiyasi.

1	Atov gaplarning harakat nomi bilan ifodalanishi	A	Atov gaplar
2	Bir so’z bilan ifodalangan atov gaplar	B	Shaxssiz gap
3	Aniqlovchilar bilan kengaygan atov gaplar	C	Yoyiq atov gaplar
4	Bu topshiriqni puxta bajarish kerak	D	Yig’iq atov gaplar
5	Bosh kelishikdagi ot yordamida ifodalanadi.	E	Infinitiv gaplar

Javoblar

№

1 E

2 D

3 C

4 B

5 A

15. Mustaqil ish. Shaxssiz, atov hamda infinitive gaplar.
II Topshiriq Ha yoki Yòq” texnologiyasi

Urush...Oynisa ayvon ustuniga suyanganicha qotib qoldi	yoyiq atov gap
Hamon yodimdadir: gul chog’i erdi.	yoyiq atov gap
Shaxssiz gaplarda kesim	sifat bilan ifodalanadi
Atov gaplar asosan xabar maylining badiiy va publistik asarlarda	payt va o’rinni ifodalashda ishlatiladi
Atov gaplar matnda	yolg’iz qo’llanmaydi

№	1	2	3	4	5
Javoblar	Yo’q	Ha	Yo’q	Ha	Ha

16. Mustaqil ish. To’liq va to’liqsiz gaplar, so’z gaplar, vokativ gaplar va ularning turlari.


I Topshiriq “Keys-stadi” texnologiyasi.

1. 
   .................. bir so’zdan iborat bo’lib, tarkibga ajralmaydigan, boshqa so’zlar bilan kengaya olish imkoniyatiga deyarli ega bo’lmagan gaplar
   
2. 
   So’z – gaplar asosan modal va his – hayajon munosabatlarini ifoda etgani uchun ko’proq .................... va ....................nutqqa mosdir
   
3. 
   So’z – gaplar so’zlovchining aytilyotgan fikrini tasdiqlashi yokibiror fikirga qo’shilishi ........................ deyiladi.
   
4. 
   Kesim va kesimdan boshqa bo’laklarning ishtirokiga ko’ra ...... turga bo’linadi.
   
5. 
   Ikkinchi darajali bo’laklar ishtirok etgan gaplarga kam ................. deyiladi.
   

Javoblar

1. 
   So’z – gaplar
   
2. 
   Dialogik va manalogik
   
3. 
   Tasdiq so’z – gaplar
   
4. 
   Ikki
   
5. 
   Yoyiq gaplar
   

16. Mustaqil ish. To’liq va to’liqsiz gaplar, so’z gaplar, vokativ gaplar va ularning turlari.
II Topshiriq “Blits” texnologiyasi.

№	Ta’rilarni o’z o’rniga qo’ying	№	Ta’riflar
1	Endi so’zingizdan aynamang, xo’pmi?	A	To’liq gap
2	So’z – gaplar turlari	B	To’liqsiz gap
3	Faqat kesimdan va egadan tashkil topgan gap.	C	Yig’iq gap
4	Fikirni ifodalash uchun kerak bo’lgan barcha bo’laklar ishtirok etgan gap.	D	So’z – gaplar
5	Gulni kimga terding?	E	Tasdiq,inkor,so’roq,undov

Javoblar

№	Ta’rilarni o’z o’rniga qo’ying	№	Ta’riflar
1	Endi so’zingizdan aynamang, xo’pmi?	D	So’z- gaplar
2	So’z – gaplar turlari	E	Tasdiq,inkor,so’roq,undov
3	Faqat kesimdan va egadan tashkil topgan gap	C	Yig’iq gap
4	Fikirni ifodalash uchun kerak bo’lgan barcha bo’laklar ishtirok etgan gap.	A	To’liq gap
5	Gulni kimga terding?	B	To’liqsiz gap