Ona tili va adabiyot o‘quv – uslubiy majmua samarqand – 2019 Qayta tayyorlov kursi yo‘nalishi

Sifatning otga ko`chishi va otlashuvi
Sifatning otga ko`chishi va otlashuvi boshqa-boshqa hodisadir. Bir turkumdagi so`zning boshqa turkumga ko`chishi deganda, til taraqqiyoti natijasida bir turkumdan ikkinchi turkumga o`tgan so`z nazarda tutiladi. Bunda mazkur so`zning grammatik mohiyati, qisman ma'nosi o`zgaradi. Sifatlarning otga ko`chishi ham shunday hodisadir. Masalan, qiz, o`g`il, erkak, ayol, kasal, chol kabi so`zlar asli sifat bo`lib, otga aylangan.
Sifatning otlashuvi esa uning gapda ot bajaradigan sintaktik vazifada kelishidir. Yaxshi, qizil, yomon, issiq, eski, yangi kabi sifatlardan belgi ma'nosi anglashiladi, yaxshiga, kattadan, yomondan deyilganda esa, shaxs yoki narsa ma'nosi anglashiladi. Masalan, Eskisidan bormi.... Yangilarichi...
Sifatlar ba'zan qiyosiy daraja shaklida ham otlashib keladi. Masalan, Yaxshi narsalarni chaqqonlar ilib ketishdi
Glossariy
Sifat - Asosan predmetning, qisman harakatning belgisini bildiruvchi darajalanuvchi so’z sifat deyiladi.
Asliy sifat- predmetning turg’un, nisbatlanmaydigan va darajalanadigan belgisini ifodalaydi: [qizil], [sariq], [katta], [ko’p], [ozl].
Nisbiy sifat- belgini qandaydir bir predmet, belgi, miqdor, o’rin va harakatga nisbatan ifodalaydi.
Xususiyat bildiruvchi sifat- narsa/mavjudotning xarakter-xususiyatini ifodalashda ko’p qo’llanadi: [yoqimtoy], [badjahl\, [muloyim], [dilkash], [yaxshi], [yomon], [loqayd] kabi. Xarakter-xususiyat ijobiy yoki salbiy bo’lishi mumkin.
Holat bildiruvchi sifat- narsa/mavjudotning holat yoki vaziyatini tuig’un belgi sifatida ifodalaydi.
Oddiy daraja- hech qanday vositasiz yuzaga chiqadi. Unda DK UGMsi «belgining ortiq-kamligiga munosabat bildirmaslik» tarzida yuzaga chiqadi: (yaxshi), (qattiq), (semiz), (keng), (baland), (to’g’ri), (yumshoq) kabi.
Orttirma daraja- belgining me'yoriy holatdan ortiqligi, kuchliligini ifodalab, DK UGMsini «belgining me'yordan ortiqligini ifodalash» tarzida xususiylashtiradi. Orttirma daraja maxsus morfologik shaklga ega emas. DK ifodalovchisining geterogenligi ushbu darajada yaqqol ko’zga tashlanadi. Orttirma daraja quyidagi usullar bilan hosil qilinadi.