Ona tili darslik


 -§.    Otlarda modal shakl yasalishi



Download 1,88 Mb.
Pdf ko'rish
bet134/542
Sana22.05.2021
Hajmi1,88 Mb.
#65462
1   ...   130   131   132   133   134   135   136   137   ...   542
Bog'liq
ona tili

7 -§.    Otlarda modal shakl yasalishi 
 
Otlarda so‘z o‘zgarish, so‘z yasalish xususiyatlari bir qatorda modal shakl yasash hodisasi ham mavjud. 
Otlarning leksik ma’nosiga qo‘shimcha modal ma’no qo‘shilishi bilan hosil qilinadigan shakl modal shakl 
yasash  deyiladi.  Otlar  o‘z  leksik  ma’nosiga  qo‘shimcha  kichraytish,  erkalash,  hurmat,  kuchaytirish,  gumon, 
noaniqlik kabi modal ma’nolarni ifodalaydi. 
Otlarda bu modal ma’nolar ikki xil usul bilan yasaladi: morfologik usul va takrorlash usuli. 
Morfologik  usulga  ko‘ra  otning  leksik  ma’no  ifoda  etuvchi  qismiga  modal  shakl  yasovchi  affikslarni 
qo‘shish orqali modal ma’no yasaladi. Bu usulga ko‘ra otlarning kichraytish, erkalash, hurmat kabi modal shakllari 
hosil qilinadi. 
Otlarda modal shakl yasovchi affikslarga quyidagilar kiradi: 
-cha: qizcha, uycha 
-chak, -choq: kelinchak, qo‘zichoq, toychoq 
-loq, -aloq: joyloq, bo‘taloq, qizaloq 
-gina: bolagina, qizgina 
-xon, -jon, -oy, -boy: otaxon, onajon, Ra’noxon, YUlduzoy, Karimboy. 
Otni  maxsus  takrorlash  yo‘li  bilan  gumon,  kamsitish,  umumlashtirish,  noaniqlik  kabi  modal  ma’nolar 
yasaladi. Bu usulga ko‘ra modal shakl hosil qilishda takrorlanuvchi qismda turli fonetik o‘zgarishlar yuz beradi: 
1.Ot unli tovush bilan boshlanganda, takrorlanuvchi qism boshqa p, m, s, ch, d, j, t   tovush orttiriladi: un-
pun, ot-pot, o‘rik-mo‘rik, irim-sirim, irim-chirim, imi-dimi, alang-jalang kabi. 


 
 
86 
2.Ot  undosh  tovush  bilan  boshlanganda,  takrorlanuvchi  qismdagi  birinchi  undosh  p,  m,  s,  ch,  b 
tovushlaridan  biri  bilan  almashtiriladi:  loy-poy,  mosh-posh,  non-pon,  bosh-mosh,  poda-moda,  patir-satir,  meva-
cheva, g‘idi-bidi kabi. 
3.Otning takrorlanuvchi qismida keng va cho‘ziq unli qisqa va tor unli bilan almashadi: don-dun, xashak-
xushak kabi. 
4.Takrorlanuvchi qismda birinchi undosh ham, keng unli tovush ham almashadi: latta-putta kabi. 
Ba’zan  otning  o‘zi  aynan  hech  o‘zgarishsiz  takrorlangan  holda  qo‘llanib,  kuchaytirish  ma’nosini  hosil 
qiladi: tog‘ -tog‘ , xirmon-xirmon kabi. 
 

Download 1,88 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   130   131   132   133   134   135   136   137   ...   542




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish