Ona tili darslik



Download 1,88 Mb.
Pdf ko'rish
bet100/542
Sana22.05.2021
Hajmi1,88 Mb.
#65462
1   ...   96   97   98   99   100   101   102   103   ...   542
Bog'liq
ona tili

 
10 -§.    Frazeologiya 
 
 
1-§.  Nutqda  ikki  yoki  undan  ortiq  so‘zlarning  o‘zaro  ma’no  va  grammatik 
jihatdan bog‘lanishidan tuzilgan birikmalar qo‘llaniladi. 
 
Bunday birikmalarning ayrimlari nutq jarayonida tuziladi, ayrimlari esa tilda 
tayyor birikma shaklida mavjud bo‘ladi. Ular bir-biridan o‘ziga xos belgilari bilan 
farq qiladi. 
Nutq  jarayonida  tuzilgan  birikma  kamida  ikkita  mustaqil  so‘zdan  tashkil 
topadi  va  murakkab  tushuncha  ifodalaydi.  Bunday  so‘z  birikmasi  ifodalaydigan 
tushuncha  tarkibidagi  so‘zlarning  ma’nosi  asosida  yuzaga  keladi:  qiziqarli  asar. 
Bunday  so‘z  birikmasi  tarkibidagi  so‘zlar  ayrim-ayrim  so‘zlarga  ajrala  oladi: 
qiziqarli  asar  –  zerikarli  asar.  SHuning  uchun  ular  erkin  so‘z  birikmasi  deb 
yuritiladi. 
Tilda  ko‘p  vaqt  bir  qolipda  qo‘llanaverib,  bo‘linmaydigan  holga  kelib 
qolgan  birikmalar  mavjud:  og‘zi  qulog‘ida.  Demak,  so‘z  birikmalari  ikki  xil:  a) 
erkin so‘z birikmasi;    b) turg‘un so‘z birikmasi.  Turg‘un birikmalar ikki xil: a) 
birikmali atamalar;       b) iboralar. 
Tilda  ikki  yoki  undan  ortiq  so‘zdan  tarkib  topib,  ko‘chma  ma’no 
ifodalaydigan,  ma’nosi  bir  so‘zga  teng  keladigan  turg‘un  birikmalar  ibora 
(frazeologik birlik) deyiladi. 
Birikmalargina emas, ayrim gaplar ham ibora holiga kelib qolishi mumkin: 
Ishtahasi ochildi. Dili siyoh bo‘ldi. 
Iboralarning  barchasi  ko‘chma  ma’no  ifodalaydi  va  ularda  emotsionallik 
so‘zga  nisbatan  kuchli  bo‘ladi.  SHuning  uchun  iboralar  nutqning  ifodalaligini  va 
ta’sirchanligini oshiradi. 
Tilning iboralarni o‘rganadigan bo‘limi frazeologiya, iboralar yig‘indisi esa 
frazeologizm deb yuritiladi. 


 
 
63 
Iboralar  o‘rtasida  ham  o‘zaro  sinonimlik,  antonimlik,  omonimlik  hodisasi 
bo‘lishi  mumkin.  (Qarang:  -§.  So‘zlarning  shakl  va  ma’no  munosabatiga  ko‘ra 
turlari.) 

Download 1,88 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   96   97   98   99   100   101   102   103   ...   542




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish