Ona tili darslik

 
1. Omonimlarning uslubiy xususiyatlari. Nutqda  omonimlardan foydalangan holda 
turli so‘z o‘yinlari hosil qilinadi: Qo‘lingdan kelgancha chiqar yaxshi ot, YAxshilik 
qil,  bolam,  yomonlikni  ot,  Nasihatim  yod  qilib  ol,  farzandim,  YOlg‘iz  yursa  chang 
chiqarmas  yaxshi  ot.  Bu  o‘rinda  ot    omonim  so‘zlari  turlicha  ma’nolarni 
ifodalayapti. Omonim so‘zlardan foydalangan holda so‘z o‘yinlarini yaratish  tajnis 
(jinos) san’ati deyiladi. Badiiy adabiyotda shu badiiy san’at qo‘llanib yaratilgan to‘rt 
qator she’r esa  tuyuq  deb ataladi.  
2.Sinonimlarning  uslubiy  xususiyatlari.    Sinonimlarni  qo‘llashda  hissiy-ta’siriy 
bo‘yoq  mavjudligi  jihatidan  farqlanadi:  yuz,  aft,  bashara,  bet,  chehra,  jamol, 
ruxsor, diydor sinonimik qatoridagi yuz so‘zi  ma’nosi betaraf so‘z bo‘lsa, bet, aft  
so‘zlari  salbiy  bo‘yoqqa  ega,  bashara  so‘zida  esa  salbiy  bo‘yoq  yanada  kuchli, 
turq  so‘zida  bashara  so‘ziga  nisbatan  ham  kuchliroqdir;  chehra  ijobiy  bo‘yoqqa 
ega,  jamol  so‘zida  bu  bo‘yoq  yanada  kuchli.  SHuningdek,  sinonimlarning 
ishlatilish  doirasi  chegaralangan  yoki  chegaralanmagan  bo‘lishi  mumkin:  keksa, 
qari,  oqsoqol,  nuroniy,  mo‘ysafid  sinonimik  qatoridagi  qari  so‘zining  ishlatilish 
doirasi  keng,  qolganlariniki  esa  chegaralangan.  Sinonimlarni  o‘rinsiz  ishlatish 
oqibatida  turli  uslubiy  xatolar  kelib  chiqadi:  Buldozer  ko‘chamizda  yiqilay  deb 
turgan    devorlarni  bir  chekkaga  surib  yo‘l  ochar  edi gapida  yiqilay  so‘zi  noo‘rin 

---

 
 
255 
qo‘llangan,  chunki  bu  so‘z  odamlarga  nisbatan  ishlatiladi;  bu  gapda  devorga 
nisbatan qulamoq  so‘zi ishlatilishi kerak edi.