Она тили дарсларида ахборот технологияларидан фойдаланиш

---

ONA TILI DARSLARIDA AXBOROT TEXNOLOGIYALARIDAN 

FOYDALANISH 

 

Katta o’qituvchi Shukurova H 

O’zbekiston Respublikasining «Ta’lim to’g’risida»gi Qonunida «O’qitishning 

ilg’or shakllari va yangi pedagogik texnologiyalarni, ta’limning texnik va axborot 

vositalarini  o’quv  jarayoniga  joriy  etish»    bugungi  kundagi  asosiy  masalalardan 

biri,  deb  ko’rsatilgan

1

.  Prezidentimiz  I.A.Karimov  ta’kidlaganidek,  «Ta’limning 

yangi  modeli  jamiyatda  mustaqil  fikrlovchi  erkin  Shaxsning  shakllanishiga  olib 

keladi.  O’zining  qadr-qimmatini  anglaydigan,  irodasi  baquvvat,  iymoni  butun, 

hayotda  aniq  maqsadga  ega  bo’lgan  insonlarni  tarbiyalash  imkoniga  ega 

bo’lamiz»

2

.  Shunday  ekan,  turli  fanlar,  jumladan,  o’zbek  tili  fanidan  zamon 

talabiga  javob  beradigan  darslar  o’tkazish,  ularda  axborot  texnologiyalarini 

qo’llash dolzarb vazifadir.  

Taraqqiy etib borayotgan axborotlar oqimi jamiyatida ijtimoiy rivojlanishning 

asosini  an’anaviy  imkoniyatlar  bilan  bir  qatorda  insonlarning  qobiliyati, 

tashabbuskorligi, ishga ijodiy yondashishi, intellektual faoliyati, mustaqil ravishda 

o’z  bilim  va  ko’nikmalarini  takomillashtirishi  kabi  omillar  tashkil  etadi.  Katta 

hajmdagi  ma’lumotni  saqlash,  uzatish,  qabul  qilish  bilan  bog’liq  axborot  yaratish 

jarayoni  inson  faoliyatining  turli  sohalarida  kompyuter  texnologiyalarini 

rivojlantirishni ko’zda tutadi   

Inson  tafakkuri  shu  Qadar  taraqqiy  etib  bormoqdaki,  texnikalashtirish, 

kompyuterlashtirish  jarayoni  nafaqat  ishlab  chiqarishning  turli  sohalari,  balki 

madaniyat  va  ta’lim  sohalariga  ham  dadil  kirib  bormoqda.  Kompyuter 

texnologiyalarining  shiddat  bilan  rivojlanishi  ta’lim  jarayonini  yangi  bosqichga 

ko’tardi,  bu  o’z  o’rnida  ta’lim  mazmunini,  metod  va  shakllarini  qayta    ko’rib 

chiqish,  uni  yangi  bilim  hamda  ko’nikmalar  bilan  yanada  boyitish  zaruriyatini 

tug’dirdi. 

                                                 

1

 

O’zbekiston Respublikasining «Ta’lim to’g’risida»gi Qonuni// Barkamol avlod – O’zbekiston taraqqiyotining poydevori. 

Toshkent: Sharq, 1997. 27-bet. 

2

  Barkamol  avlod  orzusi.  Tuzuvchilar:  Qurbonov  Sh.,  Saidov  H.,  Aќliddinov  R.-Toshkent:O’zbekiston  milliy 

ensiklopediyasi, 2000. 162-bet.  

---

Bugungi  kunda  jamiyatimizning  turli  sohalarida  faoliyat  ko’rsatuvchi 

mutaxassislarning  professionallik  darajasi  ularning  kompyuter  texnologiyalarini 

egallaganligi bilan ham belgilanadi. Bu hol zamon talabiga aylanib qoldi. 

O’zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  2005  yil  30  mayda  e’lon  qilingan 

«Kompyuterlashtirishni  yanada  rivojlantirish  va  axborot-kommunikasiya 

texnologiyalarini  joriy  etish  to’g’risida»gi  Farmonida

3

  umumta’lim  maktablari, 

kasb-hunar  kollejlari,  akademik  liseylar  va  oliy  ta’lim  muassasalarining  ta’lim 

jarayoniga zamonaviy kompyuter va axborot texnologiyalarini egallash va ulardan 

faol  foydalanishga  asoslangan  ilg’or  ta’lim  tizimlarini  tadbiq  etish  axborot 

texnologiyalarini  rivojlantirish  va  joriy  etishning  eng  muhim  va  birinchi 

navbatdagi vazifalaridan deb ko’rsatilgan. 

Ta’lim  sohasini  texnikalashtirish,  ko’rgazmalilik  tamoyiliga  amal  qilgan 

holda  dars  o’tish  uchun  bundan  bir  necha  yil  avval,  o’qitishning  texnikaviy 

vositalaridan  foydalanish  ommaviy  tus  olgan  paytda  asos  solingan  edi.  Ushbu 

yo’nalishda  turli  ilmiy-tadqiqot  ishlari  olib  borilgan,    o’qitishning  audiovizual 

vositalari  o’rganilgan,  o’zbek  tilidan  dasturlashtirilgan  topshiriqlar  tizimi  ishlab 

chiqilgan,  test  asosida  o’quvchilar  bilimini  nazorat  qilish  uchun  maxsus 

qurilmalaridan foydalanish  tavsiya  etilgan,  dasturiy  boshqariladigan o’quv  mikro-

EHMning tuzilishi va ishlash tamoyillari o’rganilgan.  

     Bugungi  kunda  xorijiy  davlatlarda  bo’lgani  kabi,  O’zbekistonda  ham  ta’lim 

tizimida 

axborot 

texnologiyalari, 

kompyuter 

vositalaridan 

foydalanish 

muammosining  o’rganilishi  alohida  ahamiyat  kasb  etmoqda,  ta’limiy-elektron 

materiallar tayyorlash borasida muayyan ishlar boshlab yuborilgan. 

Internet tarmog’idan olingan ma’lumotlar va respublikamizda mavjud axborot 

texnologiyalarining  mahsullarini  tahlil  qilishdan  aniqlanishicha,  xorijiy  ta’lim 

tizimida,  shuningdek,  O’zbekistondagi  Davlat  va  jamiyat  qurilishi  akademiyasi, 

O’zbekiston  Milliy  universiteti,  Toshkent  Davlat  texnika  universiteti,  Toshkent 

Davlat  pedagogika  universiteti,  Farg’ona  Politexnika  instituti,  Andijon  Davlat  

                                                 

3

 

I.A.Karimovning  «Kompyuterlashtirishni  yanada  rivojlantirish  va  axborot-kommunikasiya  texnologiyalarini  joriy  etish 

to’g’risida»gi Farmoni // Xalq so’zi. 2002, 1 iyun.

     

 

---

tillar  instituti,  Jizzax  Davlat  pedagogika  instituti  va  ko’plab  akademik  lisey  va 

kasb-hunar kollejlarida, umumiy o’rta ta’lim maktablarida muayyan mashg’ulotlar 

to’la  kompyuterlashtirilgan  yoki  ularda  axborot  texnologiyalaridan  qisman 

foydalanilmoqda,  fanlar  bo’yicha  elektron  darsliklar  yaratilmoqda  va  bu 

yo’nalishda ma’lum yutuqlarga erishilmoqda. 

Hozirgi 

vaqtda 

ta’lim  muassasalarida  mashg’ulotlarni  kompyuter 

texnologiyalari  vositasida  tashkil  etish,  xususan,  multimedia  darslarini  yaratish 

asosiy yo’nalishlardan biriga aylanib qolmoqda. 

     Multimedia  kompyuterning  imkoniyatlar  majmui  bo’lib,  axborotni  turli 

ko’rinishlarda  –  matn,  jadval,  grafika,  ovoz,  animasiya  (harakatlanuvchi  rasm), 

videotasvir,  musiqa  yordamida  yig’ish,  saqlash  va    uzatish  vazifalarini  bajaradi. 

Multimedia  «inson-kompyuter»  interfaol  muloqotning  yangi,  takomillashgan 

pog’onasi bo’lib, bunda foydalanuvchi juda keng va har tomonlama axborot oladi.  

Mutaxassislarning fikricha, multimedia  bu informatikaning dasturiy va texnikaviy 

vositalari  asosida  o’quv  materiallarini  ta’lim  oluvchilarga  yetkazib  berishning 

mujassamlangan holdagi ko’rinishidir

4

.   

Ta’lim  jarayonida  multimedia  vositalarini  qo’llash  pedagogik  va  psixologik 

nuqtai  nazardan  katta  ahamiyatga  ega.  Bunda  quyidagi  muhim  natijalarga 

erishiladi:  

-