Ona tili, 5-sinf qoidalari



Download 105,5 Kb.
bet53/53
Sana24.04.2020
Hajmi105,5 Kb.
#46761
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   53
Bog'liq
5-sinf ona tili fanidan qoidalar to‘plami

tarixiy so'zlar deyiladi. 2. So'z eskiradi, tushuncha saqlanadi va u boshqa so'z bilan nomlanadi. Ularga arxaik so'zlar deyiladi.

114. Yangi so'zlar. Hozirgi kunda yangilik belgisini saqlab turgan so'zlarga yangi so'zlar deyiladi.

115. Iboralar. Ma'nosi bir so'zga teng keladigan so'zlar birikmasi yoki gaplarga ibora deyiladi. Iboralar gap tarkibida yaxlit holda bitta so'roqqa javob bo'ladi va bitta gap bo'lagi vazifasida keladi. Iboralar nutqni ta'sirchan, jozibali qiladi.

116. Iboralarning qo'shma so'z va so'z birikmalaridan farqi. Iboralar ikki va undan ortiq so'zlardan tashkil topgani bois qo'shma so'z va so'z birikmalariga o'xshaydi, lekin ular ko'chma ma'noga ega ekani, ta'sirchanligi bilan qo'shma so'zlardan; barqarorligi, nutqqa tayyor holda olib kirilishi bilan so'z birikmalaridan farqlanadi. Solishtiring. Iboralar: tepa sochi tikka bo'lmoq - achchiqlanmoq, qovog'idan qor yog'moq - xafa bo'lmoq, og'zining tanobi qochmoq - sevinmoq; so'z birikmalari: uzun sochli, qalin qovoq, uyga ketmoq; qo'shma so'zlar: To'ytepa, laylakqor, bodomqovoq.

117. Tasviriy ifoda. Biror narsa va boshqa bir narsa va hodisaga o'xshatish orqali tasvirlab ifodalashga tasviriy ifoda deyiladi. Tasviriy ifodalar narsa va hodisalarning ikkinchi nomi hisoblanadi. Masalan: o'rmon podshosi - sher. Tasviriy ifodalar nutqimiz ta'sirchanligini ta'minlaydi.

118. Atamalar. Illmiy atamalar. Ma'lum bir fan yoki kasb-hunar doirasida aniq bir ma'noni ifodalash uchun qo'llanilgan so'zlarga atama deyiladi. Atamalar qo'llanilishiga ko'ra ilmiy va kasbiy atamalarga bo'linadi. Ma'lum bir fan doirasida qo'llaniladigan atamalar ilmiy atamalar hisoblanadi. Atamalar ikki yo'l bilan hosil bo'ladi. 1. Umumxalq tilidagi so'zlardan ma'nosini maxsuslashtirish orqali hosil qilinadi. Natijada bunday so'zlar umumxalq tilida bir ma'noni, fan tilida boshqa ma'noni bildiradi. Masalan: ot, ildiz, hol, fe'l. 2. Boshqa tillardan ilmiy tushuncha uchun atama olish orqali. Bular faqat shu fan sohasidagina ishlatilib, umumxalq tilida ishlatilmaydi. Masalan: kasr, musbat, manfiy.

119. Kasbiy atamalar. Ma'lum kasb-hunar doirasida aniq bir ma'noni ifodalash uchun qo'llaniladigan so'zlarga kasbiy atama deyiladi.

120. Shevaga xos so'zlar. Bir tilning faqat ma'lum hududiga xos bo'lib, boshqa joylarda o'zgacha nom bilan yuritiladigan so'zlar shevaga xos so'zlar sanaladi. Bu so'zlardan bittasi umuxalq tili bo'lgani adabiy til uchun qabul qilinadi va ana shu so'z adabiy til uchun me'yor sanaladi. Masalan, do'ppi so'zi adabiy me'yor, kallapo'sh, qalpoq, takya esa shevaga xos so'zlardir.

121. Olinma so'zlar. Boshqa tillardan o'zbek tiliga kirib o'zlashib qolgan so'zlarga olinma so'zlar deyiladi. Masalan: radio, televizor, tramvay, kollej, litsey. So'zlar bir tildan ikkinchi tilga xalqlar o'rtasidagi siyosiy, ijtimoy, madaniy va boshqa aloqalar natijasida o'zlashadi.

122. Lug'at va lug'atshunoslik. Tilimizdagi so'zlarning alifbo tartibida joylashtirilishiga lug'at, lug'at tuzish qoidalarini o'rganuvchi tilshunoslik sohasiga esa lug'atshunoslik (leksikografiya) deyiladi.



123. Lug'at turlari va ulardan foydalanish. Tildagi barcha so'zlarning qanday ma'nolarni bildirishini tanishtiruvchi lug'at izohli lug'at hisoblanadi. Bir tildagi so'z ikkinchi tilda qanday so'zga teng kelishini ko'rsatuvchi lug'at tarjima lug'at sanaladi. So'zlarning to'g'ri yozilishini ko'rsatuvchi lug'atga imlo deyiladi. Lug'at oldiga qo'yilgan maqsadiga ko'ra bir necha turlarga bo'linadi: izohli lug'at, tajima lug'ati, imlo lug'ati va boshqalar.



Download 105,5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   53




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish