Ona tili-11 sinf indd

56-mashq.
  
Gaplarni o‘qing. Ajratib ko‘rsatilgan so‘zlarning qanday 
badiiy maqsadda qo‘llanganini izohlang. 
1. Mingboshi erkin-erkin kuldi: – Tavba de, 
betavfiq
!
 Astag‘furullo, de! 
– Miryoqub «astag‘furullo» o‘rniga uyat bir so‘z aytdi. Mingboshi besh 
battar yoyilib kuldi. – A 
battol
-ey! O 
battol
-ey! – dedi u. (Cho‘lpon) 
2. Tuf de, ko‘zing tegadi, 
kasofat
!
 Shu so‘zingni menga aytsang, ti-
shingni sug‘urib olardim. (Oybek)  3. Bu yerda ish yomonmi? Raisning 
gapini eshitding-ku, 
yer
 
yutkur
!
  (O‘. Umarbekov) 4. Hazarni biladimi bu 
go‘rso‘xta
.
 Hukumatni qo‘liga tushsa, otuv berardi. (Murod Mansur) 5. 
Endi Qizilsoyga yaqin borsang, o‘ldiraman, 
juvonmarg
!
  (Erkin A’zam)
57-mashq.
 
Atoqli adib Abdulla Qahhor qalamiga mansub quyidagi 
matn 
ni o‘qing va unda nutqning qaysi sifatiga bee’tiborlik 
haqida gap ketayotganini aniqlang.
Hozirgi vaqtda tilimizning boyligini, uning qochiriqlarini o‘rganishga 
eringan, so‘z san’atiga hunar deb emas, kasb deb qaraydigan, bisotidagi 
bir hovuch so‘zni yillar davomida aylantirib kun ko‘rib yurgan bir turkum 
qalam ahlining «faoliyati», chalamulla ba’zi olimlarning «ilmiy xulosa»lari 
natijasida ajib bir til bunyodga kelgan. Bu tilda hech kim gapirmaydi, 
zotan, gapirish mumkin ham emas, faqat yozib, o‘qib berish mumkin... 
Bu tilning hech qayerga yozilmagan, lekin amalda joriy bo‘lgan temir 

---

53
qonuniga ko‘ra «yaxshi ovqat yedim!» deb yozib bo‘lmaydi, albatta, «sifatli 
ovqatlandim» deb yozish shart... Bu tilda latifa aytib bo‘lmaydi, yozib 
bo‘lmaydi! Bu tilda hazilga, maqolga, matalga, ajoyib xalq iboralariga o‘rin 
yo‘q. Bu til har qanaqa jonli tilga kafan kiygizadi, har qanaqa o‘ynoqi 
mazmunni taxtaga tortadi, har qanaqa ma’ruzachini g‘urbatning uyasiga, 
har qanaqa auditoriyani o‘lik chiqqan hovliga aylantiradi.