On the issue of preparing children for social life in incomplete families

Педагогические науки

 

 

30 

ON THE ISSUE OF PREPARING CHILDREN FOR SOCIAL 

 LIFE IN INCOMPLETE FAMILIES 

 

M.X. Asranboeva

1

 

 

Abstract 

 

In the family, the child is supported by love, care and affection. But the fact that 

some children have to be brought up in dysfunctional families (due to the loss of one of 

the parents or for other reasons), is described in this article.  

 

Key words: family, adaptation, society, social work.  

 

Yosh avlod ijtimoiylashuvining eng muhim instituti ota-ona yaniy oiladir. Oilada 

inson xarakterining asoslari, uning mehnatga munosabati, axloqiy va madaniy qadri-

yatlar shakllanadi. Oila shaxsni shakllantirish uchun eng muhim ijtimoiy muhit, psix-

ologik  qo'llab-quvvatlash  va  ta'lim  olish  uchun  asos  bo'ladi.  Hayotimizdagi  jiddiy 

ijtimoiy-iqtisodiy, ma'naviy-axloqiy qiyinchiliklar an'anaviy oilaviy munosabatlarni iz-

dan  chiqaruvchi  muhim  omil  hisoblanadi.  Ota-ona  majburiyatlari  ota-ona  o'rtasida 

noto`qri taqsimlanishi, oilaviy qadriyatlar sustligi sababli bola tarbiyasida katta muam-

molarni yuzaga keltiradi, ba`zan esa ota-onalarning ajrashuvi natijasida noto`liq oilalar 

sonining ortishiga olib kelmoqda. 

Rus  pedagoglaridan  A.  S.  Makarenko  oila  tuzilishiga  alohida  ahamiyat  bergan 

bo`lib u "to'liq" va "noto`liq oila" tushunchalarini kiritdi, ya'ni otasi yoki onasi yo'q oila-

lar. Oilaning tuzilishi bolaning tarbiyasi va muvaffaqiyatli ijtimoiylashuviga bog'liqdir. 

Noto`liq oilalarning bolalari, odatda, zaifroq va bir qator komplekslarga ega bolishadi, 

chunki  onasining  ajrashgan  ijtimoiy  xolatidan  ular  xavotirda  bo`ladilar.  Onaga  endi 

psixologik ko'mak beradigan, uning farzandi uchun mas'uliyatni birga baham ko'radi-

gan jufti yo'q. U barcha muammolarni o`z yelkasiga oladi.  

Noto`liq oila tashqi muhitdan izolyatsiyasi bilan ajralib qolishi sababli unda psix-

ologik iqlim buziladi. Bunday oilada ona endi o'zining va erkakning vazifalari va rol-

larini bajarishga majbur bo'ladi.  

Yolg'iz onada ko'pincha erkaklarga, nikohga va oilaviy hayotga nisbatan salbiy 

his-tuyg'ular mavjud, va shuning uchun bolalar nikoh va oila haqidagi noto'g'ri va buzil-

gan g'oyalarni rivojlantirishi mumkin.  

Noto`liq  oilada  ta'lim  olish  imkoniyatlarining  pasayishi  bir  qator  noqulay 

vaziyatlarning o'zaro bog'liqligi natijasida yuzaga keladi, masalan, nizoli vaziyatlarning 

bolalarga  uzoq  muddatli  ta'siri,  psixologik  vaziyat,  oila  a'zolarining  o'ziga  xos 

xususiyatlariga noto'g'ri munosabati tufayli.  

Bugungi  kunda  ijtimoiy  soha  mutaxassislari  tomonidan  ko'p  bolali  oilalarga 

ijtimoiy, psixologik va pedagogik yordam ayniqsa dolzarb bo'lib qolmoqda. Agar oila 

o'chog'i qulasa, bola chuqur azob chekadi. Oilaning ajralishi, bolalarda doimo aqliy sin-

ish va kuchli hissiyotlarni keltirib chiqaradi/ 

Ko'pincha,  oilaning  ajralishidan  so'ng,  onasi  yana  yaxshi  maoshli  ish  bilan 

shug'ullanishga majbur bo'ladi va natijada bolaga oldingisiga qaraganda kamroq vaqt 

ajratish sababli bola o`zini ona tomonidan rad etilgandek his qiladi. Buzilgan oiladagi 

bolaga yordam berish uchun nima qilish kerak? Unga nima bo'lganini tushuntirish va 

buni yengillatish uchun hech kimni ayblanmaydi. Bolaga bu juda ko'p odamlar bilan 

sodir bo'lishi mumkinligi haqida tushuntirish yaxshidir. 

Noto'liq oilalar bilan ishlashni tashkil etishda hozirgi kunda maktabning ijtimoiy 

o'qituvchisi muhim rol o'ynaydi, bu esa o'z kasbiy faolligini oshirishi mumkin. 

 

© 

M.X. Asranboeva

, 2019. 

___________________________________________________________________________________________________ 

 

 

 

                                                           

1

Asranboeva Munojat Xalimjonovna, Senior lecturer of the Department of methods of pre-

school education, Namangan State University, Uzbekistan.