Қўқон дпи. Илмий хабарлар

. „
r
2
dQ 
r
2
pd^ 
r
2
vflTd^ 
_
r v2 dv
 
V
2
,.,.
Д5 = /, — = /, — = /, ------- = Vfi Г 2— = vfiZn— (6)
J1 T
 
^ 1 7
^1 
V 
JVi 
v
 
^1
2. Izobarik jarayonda (p = const) dp = 0. MKTni diferensiallasak pd7 = vfidT, buni (5) ga qo‘ysak:
= ^vfidT + v fid r = ^+2vfid7, natijada:
journal.kspi.uz 
2020/№1
104

---

Цуцон ДПИ. Илмий хабарлар
. _ 
r2
dQ 
i+2 
г 72 
dT
i+2 
72 /^ч
Д5 = Г — = — vfi Г — = — vfiZn— . (7)
J1
Т
2
^ 1
Т 
2
71 
4
'
yoki— = — dan: AS = — vfiZn— . 
(
8
)
T
1
 
V
1
2
^1
4
J
3. Izoxorik jarayonda (V=const) dV=0 va 
= pd7 = 0, natijada dQ = dtf = 
va AS = 
- v f i r72— = -v fiZ n ^
(9)
2 
JTi T 
2
71 
V 
7
4. Adiabatik jarayonda dQ=0, shu sababli: AS = /
2
^
7
=
0
. Demak, bu jarayonda tizim entropiyasi 
o‘zgarmaydi.
Suyuqlik va qattiq jismlar qizitilganda yoki sovutilgandagi entropiya o‘zgarishi:
. _ 
r2
dQ 
г 72 
cmdT
, 
T
2
/a rw
AS = Г — = Г 
2
------= cmZn— ,(
1 0
)
^1
т 
JT1 т 
T-i
bu yerda c va m-jism solishtirma issiqlik sig’imi va massasi. Suyuqlik bug’langanda esa (T=const) entropiya 
o‘zgarishi:
AS = 
/ , 2
—
= 1
/ , 2
dQ = — = — , 
(
1 1
)
bu yerda A-suyuqlikni solishtirma bug’lanish issiqligi.Bu formulalar yordamida talabalar berilgan masalalarni 
aniq va to‘g’ri yechishlari mumkin.
Misol tariqasida bir nechta masalalarini ko‘rib chiqaylik [2]:
1-masala. Massasi m=10 gramm kislorod izotermik kengayganda hajmi V1=25 litrdan V
2 = 1 0 0
litrgacha 
o‘zgarsa, uning entropiyasi qanchalik o‘zgarganligi aniqlansin.
Berilgan:
02; ^ = 32 * 10
-3
fc^ /mov
m=10 gr=10-2kg;V1=25l=25*10-3m3; V
2
=
1 0 0
l=
0
,
1
m
3 
Topish kerak: AS = S
2
- S
1
=?
Masala yechimi. Izotermik jarayonda tizim entropiyasi o‘zgarishini aniqlash uchun (
6
) formuladan 
foydalanamiz:
AS = = vfi/n — = — Д/п — yoki
^1
M
AS = ( 10-2/32 .
1 0
-з ) * 
8 ,3 1
* 
l n ( 0 1 / 2 5
,
1 0
-з ) = 3,бУ/^
2-masala. Massasi m=0,1kg suv t
1
=
0
0C dan to t
2
=
1
00
0
C gacha qizdirilib, so‘ngra shu haroratda to‘liq 
bug’ga aylantirilsa, tizim entropiyasi qanchalik o‘zgarganligini aniqlansin.
Berilgan:H
2
O; m=0,1kg; с = 4 2 0 0 ^ /^ + ^-suvning solishtirma issiqlik sig’imi; Я = 2,3 * 
1 0 6
^ /^ -b u g ’lanish 
solishtirma issiqligi; T1=t1+2730C, T
2
=
3 7 3
0K
Topish kerak: AS = AS
1
+ AS
2
=? bu yerda AS
1
va AS2-mos ravishda suvning qizdirishdagi va bug’ga 
aylantirishdagi entropiya o‘zgarishi.
Masala yechimi. Suyuqlik qizitilganda uning entropiyasi o‘zgarishi (10) formuladan aniqlanadi:
AS1=c7Zn(-2)=4200 * 0,1 * ln(— )=132J/K
1
V /
v273'
Suyuqlik (suv) bug’langanda esa uning entropiyasi o‘zgarishi (11) formuladan topiladi:
AS
^ — = 2,3*106
*0,1=617J/K
1
r
2
373
Natijada, tizim entropiyasining to‘liq o‘zgarishi:
AS = AS
1
+ AS
2
=132+617=749J/K
3-masala. Massasi m
1
=
5
kg va harorati T1=2800C bo‘lgan suv massasi m
2
=
8
kg va harorati T2=3500C bo‘lgan 
suv bilan aralashtirilsa, natijaviy harorat 
в
va entropiya o‘zgarishi AS aniqlansin.
Berilgan: m
1
=
5
kg; T1=2800C; m
2
=kg; T2=3500K; c=4200J/kg*K
Topish kerak: 0=? va AS = AS
1
+ AS
2
=?, bu yerda AS
1
va AS2-mos ravishda m
1
va m
2
massali suvlarning 
isishi va sovushdagi entropiyalarining o‘zgarishi.
Masala yechimi. Aralashmaning natijaviy 
в
haroratini issiqlik balans tenglamasidan topamiz. 
£Q(olingan) = £Q(berilgan) bu yerda 
Q
= cmAT-issiqlik miqdori.
Masala uchun 
Q
(olingan)=crn
1
(0 - 71 )=cm
1
в
- c m
1
A
7
va
Q
(bergan) = сш
2
(Г
2
- б)=сш
2
Г
2
-cm
2
0
, bularni issiqlik balans tenglamasiga qo‘yib, natijaviy haroratni 
aniqlaymiz:
q
 _^
1m1
 +m
2
^
2_ 5*280
 + 
8*350
_ 
3 2 3 0
^
m
1+m2
 
5 + 
8
Massalari m
1
va m
2
bo‘lgan suvlarning entropiyasi o‘zgarishi (10) formuladan mos ravishda 
aniqlanadi.
AS
1
= crn
1
Zn— va AS
2
= cm2Zn —
71 
72
Tizim entropiyasining o‘zgarishi esa:
AS = AS
1
+ AS
2
= c(rn
1
Z n - + m2/n-)= 4 20 0 (5 * Zn— + 8 /n — )=300-
1
 
2
 
4
 
1
 
71 
2
 
72 
' 
280 
350 
К
journal.kspi.uz 
2020/№1
105

---