|
Декоратив аппликация- турли безаклар ҳосил қилиш билан боғлик бўлган фаолият тури. Декоратив аппликацияда болалар қирқиш маҳоратини
ритм,
симметрия бўйича турли ранг бирикмаларини турли безак элементларини бирлаштириш, қирқиш маҳоратини ўзлаштирадилар. Бу машғулотларда болалар предметларни декоратив стиллаштириш, уларни тузилишига аҳамият бериш, намуналарни янги сифатлар билан бойитишни ўрганадилар. Бу машғулотларда болалар яна қўйидагиларни ўрганади: предметларни
ўзгартириш, уларнинг тузилишини умумлаштириш, намуналарни янги сифатлар билан таққослаш.
Мазмунли аппликация - ўз олдига қийин масалаларни қўяди ва баъзи бир қоидаларни бажарилишини талаб қилади: ранг, шакл бўйича бир- бирларига тўғри келадиган табиий материалларни йиғиш керак. Масалан, барглар ва чиғаноклар ва майда тошлар, сомон, тахта қипикдари, қуриган шохчалар, данаклар ва ҳоказолар. Асосий эътиборни фон ва материаллар ранги мослигига қаратиш лозим.
Сюжетдаги тасвирларга асосий қаҳрамонларни ёркин ранг билан композицион ечим қилиб олиш, яъни алоҳида эътибор қаратиш керак.
Сюжетли мавзу аппликация сюжет ёки мавзу билан боғлик предметларни ёпиштириш ва қирқиш маҳоратини
мўлжаллайди. Бунда асосан бола олдига қўйидаги масалалар қўйилади:
У предметларни қирқиш, бир-бири билан таққослаганда уларни ҳажм бўйича фарқлаш;
У асосий предмет, асосий қаҳрамонлар юзини кўрсатиш, вазият ва ҳаракат жойи билан уларни боғлаш.
У асосий ҳажм, ранг билан бўрттириш;
У персонажларнинг феъл-атвори, ўзига хослиги ва уларнинг имо- ишора, ҳолати, кийими, рангини кўрсатиш;
У предметларни ясси жойда жойлаштириш: бир чизиқда, қаторда горизонтал ва вертикал бўйича предметларни бўйини кўрсатган ҳолда.
Ҳар бир гуруҳда бу масалалар турлича амалга оширилади. Уларнинг мураккаблашиши билим, маҳорат ва малака даражасига боғлик, атроф- оламнинг ҳар хиллиги турли сюжетларни аппликацияда акс этиши учун бой материал такдим этади.
Катталарнинг мақсади- бу фаолликни қўллаш, сўнишига йўл қўймаслик, унга ижодий характер беришдир. Боланинг фаоллиги ва мустақиллиги ривожланиши учун керакли тасвирлар бериб бориш лозим. Тасвирий фаолиятда турли материаллар ва тасвирлашнинг техник усулларини турлича кўринишда бажара олиш йўлларини болаларга ўргатиш лозим. Шундагина болалар аппликациянинг турли усулларини қўллаган ҳолда образларни тасвирлашда улар ўз кучига ишонган ҳолда шуғулланадилар.
Табиий материаллар тарбиячи раҳбарлигида экскурсияларда тўпланади. Экскурсия уюштиришдан олдин болаларга бўлажак иш намунаси кўрсатилади. Болалар уни диққат билан кўриб, унда ишлатилган барг пластинкаларининг шаклини, дарахт навларини аниқлайдилар. Шундан сўнг уюштириладиган экскурсия режаси тузилади. Экскурсия маршрутида алоҳида эътибор бериладиган объектлар (эман, заранг, акация дарахтлари, ҳашаротлар) аниқланади.
Болаларнинг эътиборлари ва ақлий фаолиятларини кузатилаётган объектнинг зарур бўлган асосий муҳим белгилари ва хусусиятларини ажратишга, тўпланаётган материални тўғри баҳолашга йўллайдиган саволлар тузилади.
Дарахтзорга келганда болалар кайфияти кўтарилиб, улар ҳар нарсага қизиқиш билан қарайдилар, барглар, уларнинг ранглари болаларни ажаблантиради. Кузнинг гўзаллигини, унинг рангларини, тўкилган барглар
ҳиди ва улар ўзининг эластиклик хусусиятини йўқотганлигини, қаттиқлашиб, синувчан бўлиб қолганлигини кўрадилар. Болаларнинг атроф- табиат билан завқланишлари камайиб боришига қараб, уларнинг эътибори баргларнинг шакли, дарахтлар навларига қаратилади. Ана шу вақтда ўсимликларда содир бўлаётган ички жараёнлар қисқа ва тушунарли шаклда баён этиб берилади: жумладан, ўсимлик янги шароитларга мослашиб, қишга тайёргарлик кўряпти. Болаларнинг эътибори атрофда учиб юрган капалак, ниначиларга, уларнинг асосий белгиларига жалб қилинади. Учиб юрган ҳашаротлар уларнинг тузилиш шакллари меҳнат жараёнида ҳашаротлар аппликациясини тайёрлаш учун образматериал хизматини ўташи керак.
Болалар баргларни тўплар эканлар, уларнинг ранглари, шаклларини қиёслашни ўрганадилар, бу уларнинг кузатувчанлигини ўстиришга ёрдам беради. Тўпланган барглар олдиндан тайёрлаб қўйилган дафтар варақлари орасига қўйилади. Шундан кейин болаларга баргларнинг меҳнат машғулотларигача рангини йўқотмаслиги, буралиб кетмаслиги учун қандай ишлов бериш кераклиги тушунтирилади. Ҳар бир экскурсияда болаларнинг эътибори инсоннинг яратувчилик меҳнатига албатта жалб этилиши керак. Экскурсия охирида якун ясалади, экскурсияда эгалланган билимлар умумлаштирилади. Бундан ташқари, болаларга капалак ва ниначилар тасвири туширилган расмларни кўриш, уларнинг танаси ва қанотларининг шакли, рангига алоҳида эътибор бериш топширилади.
Бундай уюштирилган экскурсиядан кейинги машғулотда болалар аппликацияларни иштиёқ билан намойиш қиладилар, аппликацияни ўз истакларига кўра, ўзлари тўплаган материаллардан мустақил ясаш топширилса, қизиқишлари янада ортади. Бундай машғулот қуйидаги тузилмасига эга бўлиши мумкин:
Машғулот мавзуси ва мақсадини айтиш.
Ўтказилган экскурсия бўйича суҳбат қуйидагича бўлади:
а) экскурсияда қаерда бўлдик?
б) қандай дарахтларни кўрдик, уларнинг номини айтинг?
в) уларнинг баргларининг шакли бир хилми?
г) қандай ҳашаротларни кўрдик?
Намуна таҳлили:
а) капалак қандай қисмлардан ташкил топган?
б) унинг қисмлари қандай жойлашган?
в) уни тасвирлашда қайси дарахтлар баргларидан фойдаланилган?
Ишни бажариш тартибини аниқлаш:
а) капалакнинг айрим қисмлари (танаси, қанотлари)нинг жойлашишини тасвирлаш;
б) капалакнинг танаси ва қанотлари учун шакли ҳамда ўлчамлари бир хил бўлган баргларли топиш;
в) уларни қоғозда жойлаштириш;
г) ишни амалий бажариш.
Аппликацияни бажариш бўйича мустақил иш:
а) капалакнинг айрим қисмларини қоғозда тўғри тасвирлаш;
б) шакл, ўлчам ва бўёқларини тўғри танлаш;
в) елимлаш ишларини тартибли бажариш;
г) капалакнинг кўз ва мўйларини тўғри тасвирлаш;
д) иш бажарилган қоғознинг орқасида баргларидан фойдаланилган дарахтларнинг номларини ёзиш;
Ишни баҳолаш.
Назорат саволлари
Аппликация турлари ҳақида маълумот беринг.
Моделлаштиришдаги пластик материалларни афзалликлари ҳақида маълумот беринг.
Аппликация ишини бажаришда ишлатиладиган керакли асбоб ускуналарга бўлган талаблар ҳақида маълумот беринг.
Мактабгача ёшдаги болаларни табиий ва ташландиқ материаллар билан ишлашга ўргатишда машғулот тузилмасига изоҳ беринг.
Трафарет, муҳр, шаблон тайёрлаш технологияси ҳақида сўзлаб
беринг.
АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ
Такомиллаштирилган "Болажон" таянч дастури. Т.: 2016.
Мактабгача таълимга қўйиладиган давлат талаблари. Т.: 2017
"Билимдон" дастури. Т.: 2014
Амирова. Г.А., Сулаймонов А.П., Джураева Б .Р. Мактабгача таълим муассасаларда аппликация машғулотлари. Т., 2014.
Д.Т Сабирова. Мактабгача ёшдаги болаларда тасвирий саводхонлик элементларини шакллантириш. (13.00.01.-Педагогика назарияси ва тарихи ихтисослиги бўйича ёзилган диссертациянинг автореферати). Т.2007
"Бола шахсини ривожланишининг долзарб муаммолари". Халқаро илмий - амалий анжуманининг теъзис ва мақолалар тўплами. 2008 йил.
Джалалова Д.Х. Основнме тенденции развития современной японской школм. Автореферат дис.к.п.н. 2004.
Титов В.А.Педагогика зарубежнмх стран (сравнительная педагогика). А- Приор, 2010.
Ишмуҳамедов Р., ва бошқ. Таълимдаинновацион технологиялар (таълим
Do'stlaringiz bilan baham: |
