Omuxta yem texno 111

Uglevodlar. Uglevodlar o`simlik oziqalari quruq moddalarining asosiy tarkibiy 
qismi bo`lib, xayvolar uchun asosiy energiya manbai bo`lib hisoblanadi. Zootexnika 
analizi bo`yicha barcha uglevodlar ikki gruppaga: xom kletchatkaga va avzotsiz 
ekstrakt moddalarga bo`linadi. 
Xom kletchatka uzlik kletchatkadan (tsellyo`loza), gyemitsellyo`loza qismlaridan va 
naksh beruvchi moddalar (lignin, ko`tin, suberin)dan tashkil topadi.tsellyo`loza 
o`simlik xujayralari pustlogining asosini tashkil etadi. O`simliklarning rivojlanishi 
bilan tsellyo`loza lignin moddasi bilan tuyintirila borishi okibatida xujayra devorlari 
kotib koladi. Gyemitsellyo`loza, pentaza va geksoza kandlaridan iborat bo`ladi va 
o`simlik xujayralarining pustlogidagi zapas to`yimli modda bo`lib koladi. 
Azotsiz ekstrakt moddalarga kand, kraxmal, gyemetsellyo`lozalarning ma`lum 
qismi, inulin, anorganiq kislotalar, glyukozidlar va boshqa moddalar kiradi. 
Bo`lardan hayvonlarning ovqatlanishida kandlar va kraxmal katta ahamiyatga ega. 
Kraxmal o`simlikdagi rezerv manba bo`lib hisoblanadi va u ko`plab miqdorda 
o`simlik uruglarida, mevalarda va tugunaklarda va kam miqdorda o`simlik barglari va 
poyalarida uchraydi. Kandalar oziqlarda asosan gulyukoza, fruktoza, mal’toza, 
saharoza, shakllarida uchraydi. So`tda laktoza yoki kandi, jigarda glikogen mavjud.
Azotsiz ekstrakt moddalar, xususan kandlar va kraxmal faqat hayvonlar uchun 
to`yimli modda bo`lib kolmasdan, balki hayvonlarning old oshkozonida mavjud 
mikroorganizmlar uchun ham to`yimli modda bo`lib hisoblanadi va ular tomonidan 
bakterial oqsilni hosil qilishda foydalaniladi. 
Uglevodlar hayvonlarning katta korniga kand, kraxmal, gyemitsellyo`loza, 
tsellyo`loza va ayrim boshqa birikmalar shaklida qabul qilinadi. Murakkab 
uglevodlarning katta korin mikroorganizmlari oddiy kandlargacha parchalaydi va ular 
uz navbatida uksus, moy, propion va boshqa kislotalargacha bijgiydi. Kandlar 
hayvonlar va ularning katta korini mikroorganizmlari uchun juda yaxshi energiya 

---

9 
manbai bo`lib hisoblanadi. Hayvonlarning ratsionida kandlar kand bilan proteinning 
eng yaxshi nisbatida ularning old oshkozonida mikrofloraning rivojlanishi uchun juda 
kulay sharoit yaratiladi, aminokislotalarning, yog` kislotalarning va V gruppa 
vitaminlarining katta korindagi sintezi yaxshilanadi. 
Kraxmal ratsiondagi asosiy energiya manbalardan biri bo`lib, organizmda kandlar 
bilan bir xil vazifa bajaradi. 
Kletchatka katta korinda ovqat hazm qilishni normallashtirish vasifasini bajaradi. U 
old oshkozodagi va ichakning yugon bo`limidagi mikroorganizmlar ta`sirida 
parchalanadi. Ratsiondagi kletchatka kavsh qaytaruvchi hayvonlar so`tining 
tarkibidagining tarkibidag oshishiga ijobiy ta`sir ko`rsatadi. Lekin kletchatkaning 
hayvonlar ratsionidagi oshikcha miqdori to`yimli moddalarning hazm bo`lishini va 
ulardan foydalanish samarasini pasaytiradi.