Olzbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Transfert to ‘lovlar - bu о ‘tkazma to ‘lovlar, davlat byudjeti
vositalarini qayta taqsimlash shakllaridan biri.
Bu to ‘lovlar:
- xususiy tadbirkorlarga subsidiyalar berish;
- davlat qarzlari bo‘yicha foiz to io vlari;
- ijtimoiy ehtiyojlarga davlat tomonidan to ‘lanadigan pul 
m ablag‘Iari ko‘rinishida bo‘lishi mumkin.
Ijtimoiy ehtiyojlarga ajratilgan transfert to ‘lovlar kam ta’min- 
langan aholi guruhlariga, nogironlarga, qariyalar va birovning 
boquvidagi kishilarga hamda ishsizlarga nafaqa to ‘lash ko‘rinishida 
b o ‘ladi.
Boshqaruvning iqtisodiy usullari kishilarga iqtisodiy manfaatlar 
orqali ta ’sir ko‘rsatadi.
Iqtisodiy usullaming mohiyati xodimlar va ishlab chiqarish 
jam oasiga ular manfaati b o ‘lishini ta ’minlovchi iqtisodiy sharoit 
yaratishdan iboratdir. Boshqaruv usullari tizim ida iqtisodiy usullar 
yetakchi o‘rinni egallaydi.
Iqtisodiy usullar iqtisodiy ta ’sir vositalari y ig ‘indisidan (narx, 
kredit, biznes-reja, foyda, soliqlar, ish haqi, iqtisodiy rag‘batlantirish 
va h.k.), ya’ni xo‘jalik faoliyatiga ta ’sir etishning har bir jam oa mos 
x o ‘jalik bo‘g ‘ini bilan uzviy aloqada amal qilishini ta’minlovchi 
tadbirlaridan iboratdir.
170

---

Bozor mexanizmining muhim vazifalaridan biri - biznes-reja va 
bozoming uzviy bog‘lik bo‘lishiga imkon yaratuvchi pul va tovar 
resurslari to‘g ‘ri nisbatini ta ’minlashdir.
Bozor - bu tovar-pul munosabatlarining doimo saqlanuvchi 
balansidir. Bozor munosabatlari sharoitida rejali iqtisodiyotga 
nisbatan qat’iy boshqaruv tizimi o ‘matiladi. Bozor tamoyillari 
xo‘jalik rahbarlaridan tashabbuskorlik, korxona faoliyati masalalari 
bo‘yicha yuqori natijalarga erishish maqsadida qayishqoqlik, 
tavakkalchilikni talab etadi.
Bozor iqtisodiyoti m a’muriy-buyruqbozlik tizimiga nisbatan 
qarama-qarshi tizim bo‘lib, bozorda narx, soliq, kredit vositasida 
tartibga solish eng avvalo, ijtimoiy maqsadda amalga oshiriladi. 
Bozor iqtisodiyoti sharoitida narx va ish haqi o ‘zgarishini qat’iy 
tartibga solmay barqarorlikka erishib bo'lmaydi.
Shunday qilib, boshqaruvning iqtisodiy usullari juda keng 
imkoniyatlarga ega bo‘lib, ular mohirona va o ‘z vaqtida tashkiliy- 
farmoyishli, ijtimoiy-psixologik va huquqiy usullar bilan qo‘shib 
olib borilgan taqdirda yaxshi natijalarga erishish mumkin.
Korxonalar, aksioner jamiyatlari, firmalarda muhim boshqaruv 
usullaridan biri - biznes-rejalardir. U iqtisodiy jarayonlam i umum- 
milliy manfaatlami ko‘zlab, xo'jalik amaliyotida obyektiv iqtisodiy 
qonunlardan foydalanish asosida, ongli ravishda, bir maqsadga 
intilgan holda boshqarishning o ‘zaro uzviy bog‘lik tizimidan ibo- 
ratdir.
Biznes-reja 
vositasida 
hal 
etiladigan 
asosiy 
vazifalar 
quyidagilardan iborat: iqtisodiyot rivojlanishi yo‘nalishlari va 
maqsadlami amalga oshirish yo‘llarini ko‘rsatish, iqtisodiyotning 
barqaror, mutanosib o ‘sishini ta ’minlash, moddiy, mehnat va moli­
yaviy resurslami tarmoqlar va ishlab chiqarishlar o ‘rtasida taqsim- 
lash va qayta taqsimlash, fan-texnika taraqqiyoti yutuqlarini joriy 
etishni ta’minlash; tarmoqlararo 
integratsiya, tarmoq ichida 
ixtisoslashuv va sanoat kooperatsiyasini chuqurlashtirish; xo‘jalik 
yurituvchi subyektlar faoliyatini tezkor tartibga solish va koor- 
dinatsiya qilish.
Biznes-reja korxona, aksionerlar jamiyati, konsemlar faoliyati- 
ning hamma tomonlarini: mahsulot ishlab chiqarish va sotish; 
moddiy-texnikaviy ta ’minot va ishlab chiqarish fondlaridan foyda-
171

---

lanish, mehnat va ish haqi, jam oada ijtimoiy jarayonlar va k.k. larni 
qamrab oladi. Bozor munosabatlari sharoitida ularga rejalashtirish 
borasida keng huquqlar beriladi.
Shunday qilib, boshqaruvning iqtisodiy usullari ju d a keng 
imkoniyatlarga ega bo ‘lib, ular mohirona va o ‘z vaqtida tashkiliy- 
farmoyishli, ijtimoiy-psixologik va huquqiy usullar bilan qo‘shib 
•olib borilgan taqdirda yaxshi natijalarga erishish mumkin.