Oltin kesim qonuni

---

Oltin kesim qonuni. 

Insonning    o‘z  xayotida  boshqa  shakllarga  nisbatan  to‘g‘ri  turtburchak  shakliga 

ko‘proq moyilligi borligi ma’lumdir. Uning uy - joyidan tortib kitob - daftari, xontaxtasi-yu, 

talevizorlari,  hayoti  mobaynida  ishlatadigan  juda  ko‘p  buyumlarida  shu  shakl  keng  o‘rin 

egallaganini ko‘ramiz.  Bu  narsa  bejiz emas.  Inson ko‘rish  qobiliyatini ba’zi  bir  fiziologik 

hususiyatlariga ko‘ra, ikkala ko‘zining ko‘rish maydoni ellips shaklida bo‘ladi. Bu el-lipslar 

ichiga to‘g‘ri to‘rtburchak shakli mos tushadi. Demak inson /intuitiv/ ichki sezgisi, asosida     

o‘zini o‘rab turgan muhitni shu    mutanosiblikda ko‘radi.                        

      «Oltin  kesm  qonuni»  tushunchasini 

fanga 

eramizdan  avvalgi  XI  asrda  yashab  ijod 

etgan 

buyuk  grek  faylasufi  va  matematigi 

Pifagor 

olib kirgan. U o‘z navbatida, bu qonunni 

qadimgi  Misr, Vavilon ustalari  ishlarida 

qo‘llanganligini aniqlagan. Eramizdan avvalgi 2590-2568 yillarda qurilgan va eng mashxur, 

muhtasham  maqbara  nomini  olgan  qadimgi  Misr,  Gizadagi  Xeops  piramidasi  ham  oltin 

kesm  qonuniga  asoslanib  qurilgan.  Xeops  piramidasi  nisbatlari,  Tutanxamon  fir’avni 

maqbarasidan  topilgan  releflar,  ro‘zg‘or  buyumlari,  taqinchoqlardan  ma’lum  bo‘lishicha, 

ularni  yasashda  ustalar  shu  qonundan  foydalanishganini  taqozo  etadi.  Eramizdan  avvalgi 

427-347  yillarda  yashab  ijod  etgan  Platon  ham  bu  qonunni  yaxshi  bilgan  va  uni 

rivojlanishiga katta hissa qo‘shgan. Gresiyadagi Parfenon ehromi balandligining uzunligiga 

nisbati 0, 618 qismni  tashkil etadi. Exromning boshqa unsurlari, qismlari, bo‘laklari oltin 

kesm qonuniga asosan shu nisbat o‘lchamlarida kurilgan. U еrda arxeologik qazilmalar olib 

borilganda  qadimgi  me’morlar  va  haykaltaroshlar  ishlatgan  oltin  kesim  qonuni 

o‘lchamlarida yasalgan sirkulni topishgan. 

        

 

---

 

Shuningdek,  qadimda o‘tgan buyuk grek olimlari Yevklid, Gipsikl e.a.II asrda, Papp e.a III 

asrda  bu  qonun  ustida  juda  ko‘p  izlanishlar  olib  borishgan.  Yevropada  o‘rta  asrlarda  bu 

qonunni arab tilidan tarjima  qilib,  o‘rganishgan va bu ma’lumotlarni sir saqlashgan. Ayrim 

olimlargina bu qonundan foydalanishgan. Uyg‘onish davrida oltin kesim qonuniga qiziqish 

juda  kuchayib  ketdi.  Bu  qonun  geometriya,  tasviriy  va  amaliy  san’atda,  ayniqsa 

memorchilikda keng qo‘llanilgan. Buyuk rassom, olim, injener Leonardo da Vinchi va Luka 

Pacholli  ismli  rohib  bu  borada  katta  izlanishlar  olib  borishdi.  P’ero  Dela  Franchesko 

o‘zining  «Rang  tasvirdagi perspektiva» nomli  asari  bilan  chizma  geometriya  faniga  asos 

soldi. 

 

Shu  davrda  Germaniyada  Albrext  Dyurer  odam    gavdasning  nisbatlari  oltin  kesm 

qonuniga to‘g‘ri kelishini isbotladi.  

        

               

 

 

 

 

---

 

 

Bunda «Oltin kesim» qonunining nisbatlari bo‘lgan VE=0,382 AE=0,618 ya’ni «3/5» 

nisbati hosil buladi. Bu nisbat chizmachilikdagi izometrik proeksiya ellipslarining nisbiy 

o‘lchamiga ham to‘g‘ri keladi.