Oliyvao rtamaxsus ta’lim vazirlich karimjon Rahimqulov

0 ‘z-o‘zini nazorat qilish uchun sawllar
1. Harakatli o ‘yinlarni o'rganishdan maqsad nima?
2. Harakatli o'yinlar qachon va qanday paydo bo‘lgan?
3. Turli qit’alardagi xalqlarning milliy harakatli o ‘yinlari haqida
nimalami bilasiz?
4. Markaziy Osiyo va boshqa hududlarda bir-biriga o ‘xshash qan­
day harakatli o ‘yinlar mavjud?
5. Harakatli 
o ' y i n l a r n i
aks ettiruvchi qanday manbalarini bilasiz?
6. Harakatli 
o ' y i n l a r n i n g
hozirgi davrdagi foydali jihatlari nimadan
iborat?
10

---

2. Milliy harakatli o ‘yinlar tarixidan layfaalar
0 ‘zbek xalq milliy o ‘yinlarini ikki toifaga ajratish mumkin:
1. Murakkab harakatli o‘yinlar (kurash, ot o‘yinlari, dorbozlik, 
arqon tortish, bilak kuchini sinash, tosh (girya) ko‘tarish va h.k).
2. Oddiy harakatli o ‘yinlar («Xo‘rozlar jangi», «Oq terakmi, 
ko‘k terak», «Chillik», «Orqang kuydi», «To‘qqiz tosh», «Bo‘ron», 
«Shuvoq» va h.k).
Ta’kidlash joizki, kurash, ot o'yinlari (poyga, sakratish, raqs), 
tosh (girya) ko‘tarish kabilar mustaqil sport turi bo‘lib hisoblansa-da, 
ularning qismlari (elementlari)dan o ‘ym sifatida foydalanilmoqda.
Xalqimizning milliy harakatli o‘yinlari mamlakatimiz hududida 
qadimgi davrlardan beri qo‘llanilib kelinayotgan o‘yinlardir. Lekin 
ular orasida Markaziy Osiyo, Yevropa mamlakatlaridan u yoki bu 
sabab bilan kirib kelgan va chuqur o ‘mashib, milliylashib ketgan 
harakatli o ‘yinlar ham oz emas. Masalan, «Mushuk va sichqon», 
«Qarmoq», «Qopqon», «Bayroquchunkurashish», «Yelkaurish- 
tirish» («Xo‘rozlar jangi») va boshqa o ‘yinlami shular sirasiga 
kiritish mumkin.
Yuqorida ta ’kidlangamdek, o ‘zbek xalq milliy harakatli o ‘yin- 
larining kelib chiqish va rivojlanish tarixi qadimgi ajdodlar va 
avlodlar tarixiga borib taqaiadi.
Arxeolog, akademik Yahyo G ‘ulomov, arxeolog, tarixchi yosh 
olim Toshnazar Omonjo'lov va boshqa bir qator mutaxassislarning 
ilmiy izlanishlaridan harakatli o ‘yinlarga oid qiziqarli m a’lumotlar 
olish mumkin. Ularning ta ’kidlashicha, Samarqand (Afrosiyob, 
()monqo‘ton, Registon atrofi), Surxondaryo (Termiz, Dalvarzin