|
0 ‘z-o‘zini nazorat qilish uchun savollar
1. Pedagoglik sharoitlarda milliy harakatli o'yinlarga qanday baho
berilgan?
2. O1 quvchi-yoshlaming ma’naviy qiyofalari va jismoniy rivoj-
lanishida milliy harakatli o‘ymlardan qanday foydalaniladi?
3. Aqliy va jismoniy, mehnat va estetik tarbiyadn qanday o'yinlar
xizmat qilishi mumkin?
4. Yosh bolalaming nutqini o‘stirishda qanday o'yinlar mavjiiid?
5. Qanday o‘ymlar o‘yin ishtirokchilari va tomoshabinlarga
hayajon (emotsiya) bera oladi?
6. Salbiy ruhiy holatlami yumshatshda qanday o'yinlarni qoMlasa
bo‘ladi?
7. 0 ‘yinlarni tashkil qilishda ko'rga/.rnalilik boMadimi?
8. 0 ‘yinlami tashkil qilishda o'qituvchi va faol o‘qiivchilarj|>a
nimalar kerak bo'ladi?
38
II bo ‘lim. MILLIY HARAKATLI O YINLARNI
0 ‘TKAZISH M ETODIKASI
8. MUIiy harakatli o‘yinlarni o ‘tkazish usullari
Rbspublikamiz Prezidenti I.A.Karimov aytganlaridek: «Sihat-
salonjat boMishning an ’anaviy qadrini qayta tiklash va oila qadri
bilan/sharafli bir o ‘ringa qo‘yish kerak. Bizning zamonamiz
bahpdirlari va himoyachilarimiz bo‘lgan polvonlar bolalaiga azaldan
bosi va ularni mehri bilan parvarish qilib kelinmoqda. Bugungi
kunda hamma joyda sportning milliy turlari qayta tiklanmoqda.
0 ‘;bekiston xalqlari sportjamiyatida dadillik bilan o‘zini ko‘rsat-
maqda». Dono xalqimiz orasidan ko‘plab bahodirlar, botirlar,
pa; lavonlar yetishib chiqqan. Farzandlarimizning jismoniy baquv-
va va yetuk kishilar bo‘lib ulg'ayishlarida xalq an’anaviy bolalar
dori bilan tengdosh bo'lgan bolalar folklor o‘yinlarining buguni
l, kelgusi ham porloq va hayotbaxshdir.
0 ‘zbek bolalar folklor o'yinlarining ildizlari juda qadim zamon-
i,
ya’ni miloddan oldingi ming yilliklarga borib taqaladi. Mahmud
ishg‘ariyning «Devonu lug‘otit-turk» asari, IX asrda yaratilgan
4rq bitigi» didaktik asari va boshqa manbalarda bolalar folklori,
pmladan bolalar folklor o‘yinlari haqida qaydlar mavjud. An’anaviy
ialq bolalar o cyinlarining faol yashovchanligi, tarbiya bobida asosiy
Winlaridan birida turishligining boisi nimada? Nirna uchun bolalar,
hatto kattalar ham o ‘yinlarga o ‘ch b o ‘ladilar, o ‘z hayotlarini
|o ‘yinlarsiz tasaw ur qila olmaydilar? Buning sababi, birinchidan,
'
o‘yinlaming juda qiziqarli va maroqli bo‘lishi, ikkinchidan, ulaming
39
bag‘oyat em otsional-ta’sirchanligi, uchinchidan, did-farosatni,
tafakkurni, shuningdek, jismoniy kuch-quwatni oshirishga qara
tilgan boMishligidadir, to ‘rtinchidan, yon atrofdagi voqea-hodisa-
lam i anglash, dunyoni tanish, m a’naviy-ma’rifiy va axloqiy tar-
biyaga alohida ta ’sir etishligidandir. Bolalar o'yinlari, qolaversa,
umuman o ‘yinlaming chuqur milliy, ayni chog'da, baynalminal
xususiyatlarga ega bo‘lishi, ruhiyatni ko‘tarishi, qalbni zabt etishi
o‘ta ta ’sirchan va hayajonli bo‘lishligidandir.
Darhaqiqat, o'yinlar, xususan, folklor o‘yinlar har bir кjshiga,
jumladan, bolaga olam-olam quvonch, shodlik bag‘ishlaydi, harakat
va aql-idrokning favqulodda qiziqarli olamiga olib kiradi, uning
o‘zligini unutib, o ‘yinga berilishini ta ’minlaydi, tafiakur, did-
farosat va aql-idrokini o‘stiradi. Tevarak-atrof, kishilar bilan ta li-
shuvidayordamlashadi, aqliy va jismoniy kamolat sari yctaklaydi.
«Bolalar folklor o ‘yinlari ruhi, tabiati, xarakteri, poetikasi ish i-
rokchilam ingxatti-harakati, shu harakatning mehnat va miliy
an’analari bilan turmush kechirish sharoitlari, geografik yashalh
o‘mi, iqtisodiy va siyosiy talablaridan shukllanadi». Bolalar o‘yinla
ham, umuman ocyin san’ati kabi, sipretik tar/da mehnat jarayonid
yuzaga kelgan. Demak, o ‘yinlaming asosi mehnatdir. Ijodkori ed
kattalarvabolalarning o‘zlaridir. Xalqimizning o‘zbekona zukkolig
topqirligi, ijodkorligi, oqilu-donoligi o'yinlarda ham namoyor
bo‘ladi. Ayni chog‘da o‘yinlar xalq hayoti, intilishi, kurashi, orzu-
umidi, maqsad-niyati, uning falsafasi, dunyoqarashi, etik-estetik\
qarashlarining o ‘ziga xos darajadagi ramziy ifodasi hamdir.
0 ‘zbek bolalar folklor о ‘yin lari ko‘p asrlik tarixga ega. U la r'
asrlar davomida xalqimizning ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy-madaniy
va m a’naviy-ma’rifiy, hayotiy kuzatuvlari, tajribalari, o ‘zaro alo-
qalari, ma’naviy-ruhiy munosabatlari, muloqat-munozaralari aso-
40
sida yuzaga kelgan va amaliy harakatda, ya’ni jonli an'analurdtt
bizgacha yetib kelgan. Beshubha, bolalar o ‘yinlari xalqimizning
betakror oltin meroslaridandir. Ulami dono ota-bobolarimiz, zukko
momolarimiz, ulaming farzandlariyu nabira-evaralari bir-birlariga
o‘tkazib, ko‘z qorachig‘idek asrab-avaylab, bizgacha yetkazib kel-
ganlar.
0 ‘zbekistonda «Bolalaming o‘yiniga qara, o‘sgan bo‘yiga qara,
bolaning kimligini, nimaga qiziqishini o ‘ynagan o ‘ynidan bilsa
bo‘ladi», degan hikmatli ibora bor. Anglamoqkerakki, bolalaming
o ‘yinlaridan kelib chiqib, ularning xarakteri, qiziqishi, intilishi,
maqsadi, odatlari, xulq-atvorini bilish mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
