Oliy va o‘rta

-§. Nivelirlash yo‘llarini joyda mahkamlash

Nivelirlash tarmog‘i punktlari o‘rni joylarda reperlar bilan mahkamlanadi. Joyda nivelirlash tarmog‘i uzoq muddat davomi­ da yuqori aniqlikning saqlanishini ta’minlash uchun har bir alo­ hida o‘rnatilgan reper fiziko­geografik va iqlimiy sharoitlaridan qat’i nazar gruntda mustahkam mahkamlangan bo‘lishi lozim.

Gruntga o‘rnatilgan reperga ko‘taruvchi (yuqoriga yo‘nalgan) va qarshilik (pastga yo‘nalgan) kuchlar ta’sir etadi. Reper holati­ ning o‘zgarmasligini ta’minlash maqsadida bu ikki kuch bir­biri­ ga teng bo‘lishi lozim. Bu kuchlarning miqdori ko‘plab faktor­ larga: gruntning turiga, fizik­mexanik xususiyatiga, namligiga, muzlash va erish chuqurligiga bog‘liq bo‘ladi.

100

10

30

20

16

100

100

50

100

110
Reperlarning konstruksiyasi ishlab chiqilgan va ularning 11 ta tipi qabul qilingan.


100

40

50

16

20

16
5.1-rasm. Grunt reperi (Tip.5) 5.2-rasm. Fundamental reper: 1– marka va yaroq qurilmali temir­ 1. To‘rt qirrali kesik beton piramida. beton piloni; 2–muzlash (muz erish) 2. Tanitadigan belgi. 3. Tanituvchi chegarasi; 3–tanituvchi (topish) belgi temir­beton ustun. 4. Muz

erishining eng pastki chegarasi
Reperlar gruntga o‘rnatilish mustahkamligi bo‘yicha oddiy va fundamental reperlarga bo‘linadi. Oddiy reperlar nivelirlash yo‘llarida har 5–7 km dan o‘rnatiladi, i va ii klass nivelirlash

yo‘llarida (qo‘shimcha) har 50–60 km dan fundamental reper­ lar o‘rnatiladi.

Konstruksiyasi va o‘rnatish joyi bo‘yicha nivelirlash reperlari

– grunt, qoya va devoriy reperlarga bo‘linadi. Masalan, 5 tipdagi grunt reper (5.1­rasm). Mavsumiy muzlash gruntlarida i–iV klass nivelirlash yo‘llarida va janubiy hududlarda i va ii klass nivelir­ lash yo‘llarida o‘rnatiladi.

Fundamental reperlar mavsumiy muzlaydigan gruntlar uchun 5.2­rasmda keltirilgan o‘lchamlardagi elementlardan tashkil topadi. qabul qilingan ii tipdagi nivelir reperlarining tavsifi va chiz­ malari, ularni tayyorlash, joyda o‘rnatish va rasmiylashtirilishi yo‘riqnomasida berilgan. «Davlat geodezik tarmoqlar markazlari va reperlari» («Центры и реперы государственной геодезической

сети») yo‘riqnomasida beriladi [26].

4.