Oliy va o‘rta

3.2-rasm. Tayanch geodezik tarmog‘i A,B punktlari va P belgi (opoznak) o‘rni chiz­ masi

da fotoplanlarni tuzish uchun be­ vosita geodezik asos bo‘lib, belgilar (opoznaklar) xizmat qiladi, ularning holati (koordinatalari) yaqin punkt­ larga nisbatan aniqlangan bo‘lishi lozim, masalan, A, B davlat geodezik

tarmog‘i joylarda ABK zichlashtirish tarmog‘ini barpo etish bilan va KP syomka yo‘llarini o‘tkazish orqali amalga oshiriladi (3.2­ rasm).

3.3-jadval

Ko‘rsatkich	1:25000	1:10000	1:5000	1:2000	1:1000
Kartaning grafik aniqligi, m qo‘shni punktlar orasidagi tomonlar uzunligining chek­ li xatosi mS, m	5.0 1.25	2.0 0.50	1.0 0.25	0.4 0.10	0.2 0.05

Davlat geodezik tarmog‘idagi qo‘shni joylashgan A va B punkt­ larning tomonlari uzunligi s ni aniqlash zaruriy aniqligini hisob­

lashda P belgi koordinatasini aniqlash m_P xatosi va uni fotoplanga tushirish m_T , xatoliklarni birgalikdagi ta’siri grafik aniqlik m0,2 mm chegarasidan chiqmasligi lozim. Teng ta’sir etish prinsipiga rioya qilgan holda yozamiz

m m 

^. (3.5)

P T
KP syomka asos yo‘lini o‘tkazishda K nuqtaning koordinatasi boshlang‘ich nuqta bo‘lganligi uchun ^mP/₂ dan katta bo‘lmagan m_K xatolik bilan aniqlanishi lozim, tayanch tarmoqni A punkti­ ning koordinatasi boshlang‘ich bo‘lib, K nuqtaning koordina­

A
tasini aniqlaganda ^mP/₂ dan katta bo‘lmagan m

xatolik bilan

aniqlanadi. Boshqacha so‘z bilan aytganda P belgi koordinatasini aniqlash m_P xatosi (3.5) miqdordan oshmasligi uchun quyidagi

shartga rioya qilish zarur:

m_A ≤ m_K /2 va m_K ≤ m_P /2. (3.6) (3.5) va (3.6) ifodalarni hisobga olib, m_A = m_B deb qabul qilib, davlat geodezik tarmog‘ining qo‘shni joylashgan punktlari orasidagi S= AB tomon uzunligini aniqlash m_S o‘rta kvadratik xa­

tosining chekli miqdorini topamiz:

m_S m_AB

m_A

0 ,25 mM , (3.7)

bu yerda: m – fotoplan yoki kartaning grafik aniqligi;

M – topografik karta masshtabining maxraji; (3.7) formu­ la taxminiy, ammo amaliyotda tasdiqlanuvchi yetarli natijalarni beradi. Kartada ^m=0,2 mm deb qabul qilib, (3.7) formula orqa­ li, turli masshtabda topografik syomka qilishida davlat geodezik tarmog‘ining o‘zaro qo‘shni joylashgan punktlar orasidagi S tomon­ lar uzunliklarining m_S xatosini hisoblash mumkin (3.3­jadval).

4.