Oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi

K I R I SH 
 
O`zbekiston 
Respublikasining 
davlat 
mustaqilligiga 
erishib, 
iqtisodiy 
va 
ijtimoiy 
rivojlaninshning  o`ziga  xos  yo`lini  tanlashi  kadrlar  tayyorlash  tuzilmasi  va  mazmunini  qayta  tashkil 
etishni dolzarb vazifa qilib qo`ydi. Bu muhim vazifani hal etishda kadrlar tayyorlash milliy modelining 
muhim tarkibiy qismi – yangi tipdagi o`quv muassasasi bo`lgan kasb-hunar kollejlari alohida ahamiyat 
kasb etadi. 
O`zbekiston  Respublikasining  “Ta`lim  to`g`risida”gi  Qonuni  hamda  “Kadrlar  tayyorlash  milliy 
dasturi”da o`rta maxsus, kasb-hunar ta`limini  yangi tipdagi ta`lim muassasi sifatidagi rivoji, pedagog 
kadrlarni  tayyorlash  va  ularning  malakasini  oshirish  kabi  masalalarga  alohida  e`tibor  qaratilgan.  Bu 
masalalarni  hal  etishda  kasb-hunar  kollejlarida  ishlab  chiqarish  ta`limini  tashkil  etish,  ta`lim 
metodlarini tanlash va yangilarini ishlab chiqish davr talabi bo`lib qolmoqda.  
Kasb-hunar kollejlari tegishli davlat ta`lim standartlari doirasida o`rta maxsus, kasb-hunar ta`limi 
beruvchi o`quv muassasasi bo`lib, u o`quvchilarning kasb-hunarga moyilligi, bilim va ko`nikmalarini 
chuqur rivojlantirish, tanlab olingan kasb-hunar bo`yicha bir yoki bir necha ixtisosni beradi. 
Kasb-hunar  kollejlarining  o`quv  jarayoni  ishlab  chiqarish  ta`limi,  tarbiyaviy  soatlar,  darsdan 
tashqari  tarbiyaviy  tadbirlaridan  iborat  bo`lib,  ularning  yahlit  pedagogik  jarayon  sifatida 
takomillashtirilishi amaliy tajriba-sinov ishlari natijalariga ko`ra belgilanadi. 
Bu  jarayon  kasb-hunar  kollejlarida  tegishli  yo`nalishdagi  mutaxassislik  fanlarini  o`qitish  va 
ishlab  chiqarish  ta`limi  (mutaxassislik  fanlari  bo`yicha  laboratoriya  va  amaliy  mashg`ulotlar, 
mashinalarni boshqarishga o`rgatish, o`quv va ishlab chiqarish amaliyoti) ni yuqori metodik saviyada 
o`tish  orqali  amalga  oshiriladi.  Mashg`ulotlarning  qayd  etilgan  tashkiliy  shakllari  o`quvchilarni 
tanlagan mutaxassisliklari bo`yicha amaliy faoliyatga tayyorlashda muhim ahamiyat kasb etadi. 
Kasb-hunar kollejlarida amalga oshiriladigan kasbiy ta`lim natijasida nazariy bilim, ko`nikma va 
malakalar  tizimi  shakllantiriladi,  ishlab  chiqarish  ta`limi  jarayonida  esa  o`quvchilar  asosan  amaliy 
kasbiy ko`nikma va malakalarni  egallaydilar. Bu ikkala mushtarak jarayon mahsuli sifatida muayyan 
kasb va malakaga ega bo`lgan kichik mutaxassisni tayyorlash ta`minlanadi. 
Zamonaviy mutaxassis o`z kasbiy faoliyati sohasidagi  yangiliklarni egallab borishi, istiqboldagi 
taraqqiyot  yo`nalishlari  hamda  yuzaga  keluvchi  muammolarni  echish  yo`llarini  ko`ra  bilishi  lozim. 
Bunday  talablar  darajasidagi  mutaxassisni  tarbiyalash  uchun  kasb-hunar  kollejlarida  ishlab  chiqarish 
ta`limini  amalga  oshirishning  samarali  shakllari,  faol  metodlari  hamda  zamonaviy  vositalari 
majmuasini ishlab chiqish hamda ilmiy-metodik jihatdan asoslash lozim bo`ladi. 
Kasb-hunar  kollejlarida  malakali  kichik  mutaxassis  tayyorlash  ishlari  quyidagi  talablarga  javob 
berishi lozim: 
-  mutaxassislik  bo`yicha  davlat  ta`lim  standartida  belgilangan  bilim,  ko`nikma  va  malakalarni 
shakllantirishga qaratilganligi; 
- ta`lim mazmunida ko`zlangan ta`lim-tarbiya maqsadi va vazifalariga mos kelishi; 
-  malakali  kichik  mutaxassis  tayyorlash  jarayonining  barcha  tarkibiy  qismlari  (nazariy 
mashg`ulotlar,  laboratoriya-amaliy  mashg`ulotlar,  ishlab  chiqarish  amaliyoti)  o`zaro  bog`liq  holda 
uzviy tashkillashtirilishi; 
-  kasbiy  ta`lim  berish  mazmunining  fan,  texnika  va  texnologiya  taraqqiyoti  darajasi  talablariga 
javob berishi. 
Bu  talablarni  bajarishda  ishlab  chiqarish  ta`limining  o`rni  beqiyosdir.  CHunki  ishlab  chiqarish 
ta`limining asosiy vazifasi - bo`lajak malakali kichik mutaxassislarni muayyan mutaxassislik sohasida 
amaliy  faoliyat  ko`rsatishga  tayyorlashdan  iborat.  U  esa  o`z  navbatida  nazariy  bilimlarni  amaliyotga 
tadbiq  etishga  o`rgatish,  zarur  bo`lgan  kasbiy  ko`nikma  va  malakalarni  shakllantirish,  o`z 
mutaxassisliklari  uchun  xos  bo`lgan  ishlab  chiqarish  jarayonini  rejalashtirish,  tayyorlash,  amalga 
oshirish, nazorat qilish va xizmat ko`rsatishga o`rgatishdan iborat. 

---

 
5 
Ishlab  chiqarish  ta`limi  deganda  birorta  kasb  yoki  mutaxassislik  bo`yicha  amaliy  o`qitish 
tushuniladi.  Lekin,  hozirgi  kunda  bu  atama  bir  tomonlama  bo`lib,  kasb-hunar  kollejlarida  amalga 
oshiriladigan ta`lim-tarbiyaning nazariy va amaliy jihatlarini qamrab oladi. 
Ishlab  chiqarish  ta`limi  jarayonida  mutaxassisliklar  bo`yicha  kasbiy  ko`nikma  va  malakalarni 
shakllantirish  uchun  ma`lum  texnologik,  tashkiliy-iqtisodiy,  nazariy,  texnikaviy  bilimlar  beriladi.  U 
o`z  mohiyatiga  ko`ra  nazariy  ta`lim  va  amaliy  mehnat  jarayonlarining  sintezidir.  Bu  holat  unga  har 
tomonlama majmuaviy yondoshuvni talab etadi. 
Qar  qanday  ta`lim  jarayoni  o`zaro  bir-birini  taqozo  etuvchi  o`qitish  –  o`qish  faoliyatini  ko`zda 
tutadi.  Bunda,  maxsus  ixtisoslik  fanlari  bo`yicha  mashg`ulotlarni  tashkil  qilishda  o`quvchi  faoliyati 
ikki tomonlama xarakterga ega, ya`ni nazariy bilimlarni o`zlashtirish hamda ularni qo`llashning amaliy 
ko`nikma  hamda  malakalarini  o`zlashtirish.  Ular  ta`lim  jarayonida  birlashadi  va  bir  butun  pedagogik 
jarayonni tashkil etadi. Ushbu xususiyat ta`lim berish jarayoni va metodlariga ham taaluqlidir.  
Ishlab  chiqarish  ta`limi  uzoq  tarixga  ega  ta`lim  berish  turi  bo`lib,  uzoq  davrlar  mobaynida  u 
bevosita  mahsulot  ishlab  chiqarish  jarayonida  amalga  oshirib  kelingan.  Yirik  sanoat  korxonalari  va 
rivojlangan  qishloq  xo`jaligining  paydo  bo`lishi  yuqori  malakali  mutaxassislar  tayyorlashni  talab 
qiladi,  bu  esa  o`z  navbatida  ishlab  chiqarish  ta`limini  o`qitish  jarayonini  alohida  ta`lim  turi  sifatida 
tashkillashtirilishiga olib keldi. 
Kasb-hunar  kollejlarida  o`qitish  jarayoni  mustaqil  va  o`zaro  bog`langan  nazariy  va  amaliy 
qismlarga  bo`linadi.  Amaliy  mashg`ulotni  yuqori  metodik  saviyada  o`tish  uchun  maxsus  fanlarning 
nazariy  qismi  talab  darajasida  o`qitilishi  lozim.  Ma`lum  sohada  kichik  mutaxassis  tayyorlashda 
o`quvchilarning  ishlab  chiqarish  mehnatiga  oid  nazariy  bilim,  amaliy  ko`nikma  va  malakalarini 
shakllantirish muhim masalalardan biridir.  
Respublikamizda  bozor  munosabatlari  o`tish  sharoitida  tobora  keng  ko`lam  olayotgan  yangi 
texnika  va  ilg`or  ishlab  chiqarish  texnologiyalarini  joriy  etish  davr  talabi  bo`lib  qolmoqda.  Bundan 
kelib  chiqqan  holda  bo`lajak  kasb  ta`limi  o`qituvchilari  uchun  zamonaviy  talablar  darajasiga  o`quv-
uslubiy  qo`llanmalar  yaratish  talabalarning  kasbiy  ko`nikma  va  malakalarni  shakllantirishda  muhim 
ahamiyat kasb etadi. 
Mazkur  qo`llanma  ham  bo`lajak  kasb  ta`limi  o`qituvchilarining  ishlab  chiqarish  ta`limi 
metodikasi  borasidagi  nazariy  bilimlarini  puxta  egallashlariga  ko`maklashish,  amaliy  bilim  va 
ko`nikmalarini rivojlantirishga puxta zamin tayyorlashga qaratilgan. 
SHuningdek qo`llanma oliy ta`lim muassasalari hamda kasb-hunar kollejlari o`qituvchilari, soha 
tadqiqotchilari, aspirant va doktorantlar uchun qiziqarli manba bo`lib qoladi deb ishonamiz. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
6