Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Tadqiqotning asosiy masalalari va farazlari: 

1.  Zamonaviy  o‗zbek  tilshunosligi  jahon  zamonaviy  tilshunosligining 

ikkinchi  bosqichida  shakllandi  va  unda  bir  vaqtning  o‗zida  qiyosiy-tarixiy  va 

sistem-struktur yondashuvlar rivojlandi. 

2.  O‗zbek  tilshunosligi  lisoniy  imkoniyatlarning  nutqiy  voqelanishi 

muammosi  bilan  shug‗ullanayotganligi  sababli  u  o‗zining  navbatdagi  empirik 

bosqichiga qadam qo‗ydi. 

3.  Yordamchi  so‗zlar  umumiy  grammatik  ma‘nosi  ―sintaktik  vazifadan 

nosintaktik  vazifaga‖  belgisi  asosidagi  darajalanish  bo‗yicha  guruhlanadi  va  bu 

qator ―ko‗makchi-bog‗lovchi-yuklama‖ ko‗rinishida bo‗ladi. 

4. Yordamchi so‗zlarda grammatik ma‘no tarkibi turlicha. Ko‗makchilarda 

kategorial  ma‘no  faqat  ―tobelash‖,  yondosh  ma‘no  birikuvchi  so‗zlarning 

ma‘nosiga  bog‗liq  ravishda  juda  ko‗p  bo‗lib,  hamroh  ma‘no  sifatida  ularning 

uslubiy  xususiyatlarini  ko‗rsatish  mumkin.  Bog‗lovchilarning  bir  guruhida 

―tobelash‖, boshqalarida ―tenglash‖ kategorial ma‘no hisoblanadi, yondosh ma‘no 

birikuvchi  so‗zlarning  ma‘nosiga  bog‗liq  ravishda  ko‗pdir.  Hamroh  ma‘no  esa 

ularning  uslubiy  ma‘nolaridir.  Yuklamalarning  kategorial  ma‘nosi  ―kuchaytirish‖ 

bo‗lib, yondosh ma‘no sifatida ―subyektiv munosabat‖ni ajratish mumkin. Hamroh 

ma‘no sifatida tobelash va tenglash sintaktik ma‘nolari namoyon bo‗ladi.   

---

5 

 

5.  Yordamchi  so‗zlarning  nutqiy  voqelanishida  sathlar  hamkorligi  turli 

darajada bo‗ladi. Ularning umumiy lisoniy ma‘nosi voqelanishida  asosan sintaktik 

sath yetakchilik qilib, leksik sath unga hamkorlik qiladi.  

6.  Yordamchi  so‗zlarning  umumiy  ma‘nolari  voqelanishida  lisoniy 

omillarga nolisoniy omillar hamrohlik qiladi.