Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi



Download 0,65 Mb.
Pdf ko'rish
bet35/40
Sana28.08.2021
Hajmi0,65 Mb.
#158061
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   40
Bog'liq
yordamchi sozlarning substansial-pragmatik xususiyati

 

 


75 

 

III bob bo‘yicha xulosalar 

O‗zbek  tilida  ismni  ism  bilan  bog‗lash  (qaratqich  kelishik  va  egalik 

shakllari), fe‘lni fe‘l bilan bog‗lash (ravishdosh shakllari), fe‘lni ism bilan bog‗lash 

(sifatdosh va harakat nomlari shakllari), nomustaqil  kesimni mustaqil kesim bilan 

bog‗lash  (nomustaqil  kesimlik  shakllari),  shuningdek,  o‗zbekcha  yuklamalarda 

ontologik  ravishda  bog‗lash  ikkilamchi  vazifasi  mavjudligi  sababli  bu  tillarda 

bog‗lovchilarga tizimiy (sistem-struktur) ehtiyoj yo‗q va turkiy tillardagi aksariyat 

bog‗lovchilar  olinmalardir.  Shuning  uchun  bog‗lovchilar  hamisha  oraliqda    - 

ko‗makchi  va  yuklama  ziddiyati  orasida  turadi.  Bog‗lovchilarning  yozma 

nutqimizda  faollashuvi  o‗zbek  tilining  qo‗llanilish  doirasi  va  sohalarining  jiddiy 

kengayishi  bilan  uzviy  bog‗liq.  Ma‘lum  bir  muddatdan  so‗ng  tilimizdagi 

bog‗lovchilar o‗zida  alohida  pragmatik  ma‘noviy  qiymat  hosil  qilishi  ehtimoldan 

xoli emas.  

Muayyan  nutqiy  voqelanishlarda  ham  bu  tomonlar  dialektik  birlikda 

voqelanadi  –  bunda  hech  qachon  ularning  barchasi  bir  xil  darajada  bo‗lmaydi, 

lekin ma‘lum bir tomonning kuchayishi boshqa tomonlarning zaiflashishi hisobida 

sodir bo‗ladi. Ayrim bir tomonning to‗la mo‗tadillashishi birlikning bir turkumdan 

ikkinchi turkumga o‗tishiga olib keladi,  uning yo‗qolishi esa so‗zni bir turkumdan 

ikkinchi turkumga ko‗chiradi.   

Har  bir  so‗z  turkumi  uchun  umumiy  bo‗lgan  sintaktik  va  semantik 

tomonidagi  o‗xshashlik  asosida  nutqiy  muloqotda  hosil  bo‗ladigan  rang-barang 

mushtarakliklarda  o‗zaro  almashinuvchi  (birliklar)  orasida  pragmatik  ma‘no 

asosida  ixtisoslashishga  intilish  juda  kuchli.  Dialektikaning  shakl  va  mazmun 

mutanosibligining lisoniy tizimda voqelanishi bilan uzviy bog‗liq bo‗lgan bunday 

intilish  til  uchun  umumiy  taraqqiyot  qonunlaridan  biri  bo‗lib,  uning  ta‘siri, 

xususan,  milliy  istiqloldan  keyin  o‗zbek  tili  davlat  tili  maqomini  olgach,  uning 

qo‗llanilish  doirasining  keskin  kengayishi,  unda  xilma-xil  uslub  va  muloqot 

turlarining shakllanishi va rivojlanishi bilan sezilarli bo‗ldi. Shuning uchun rasmiy 

va  ilmiy  uslubning  oralig‗ida  turgan,  mohiyatan  milliy  istiqloldan  keyin 

shakllangan  davlatchilik,  qonunchilik  sohalari  pragmatikasida  yordamchi 



76 

 

so‗zlarning  (ayniqsa,  ko‗makchi  va  bog‗lovchilarning)  va  yordamchi  so‗zli 



qurilmalarning  ko‗plab  ixtisoslashishini  ko‗ramiz    -  soha  yangi  va  o‗ziga  mos 

vositalarini  kundan-kunga  oshirib  bormoqda.  Shu  asosda  mushtaraklik 

munosabatlarida  turgan  yordamchi  so‗zlar  orasida  pragmatik  qiymat    (jumladan, 

uslubiy  xoslanish)  asosida  farqlanish  yaqqol  sezilib  turgan  va  taraqqiyotga  zamin 

bo‗layotgan hodisalardan biridir. 

 

 



 


77 

 


Download 0,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   40




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish