Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “davlatiy moliya”

“Yashil” iqtisodiyot va “yashil” davlat xaridlari

Iqtisodiyotning “yashil” deya nomlangan shakliga o‘tish jarayoni har bir davlat uchun alohida ahamiyat kasb etib, ushbu jarayon uzoq muddat va katta miqdorda investitsiyalar talab etishi, asosiy e’tibor qayta tiklanadigan energiya manbalaridan samarali foydalanish, energiyani tejaydigan texnologiyalarni rivojlantirishga qaratilganligi bilan ajralib turadi.

O‘tkazilgan tahlillar iqlimning o‘zgarishi sharoitida samarali, resurs tejamkor va ekologik xavfsiz iqtisodiyotni ta’minlashda o‘zaro bog‘liq muammolar hamda ehtiyojlar mavjudligini ko‘rsatdi. Xususan, jadallashayotgan sanoatlashtirish va aholi sonining ortishi iqtisodiyotning resurslarga bo‘lgan ehtiyojini sezilarli darajada oshirmoqda, shuningdek, atrof-muhitga salbiy
antropogen ta’sirni kuchaytirmoqda hamda issiqxona gazlari ajratmalarining ko‘payishiga olib kelmoqda.
Mamlakatimiz qayta tiklanuvchi manbalardan energiya ishlab chiqarish bo‘yicha yuqori texnik salohiyatga ega bo‘lib, uning 97 foizi quyosh energiyasining ulushiga to‘g‘ri keladi. Jumladan, bizda quyoshli kunlar yiliga o‘rtacha 320 kunni va faol quyosh nurlari tushishi davomiyligi 3000 soatni tashkil etishi bois yurtimizning quyosh nuridan energiya ishlab chiqarish salohiyati yiliga 525-760 mlrd. kVt.s.dan iborat.
Shamol energetikasining hisobiy salohiyati esa 500 GVtni yoki amaldagi energotizimdan 30 barobar ko‘p bo‘lgan quvvatli qurilmalarni joylashtirish imkonini beradi.
Istiqbolda bunday mavjud salohiyatni to‘liq ishga solish choralari ko‘riladi. Ayniqsa, sohadagi texnologik jarayonlarning avtomatlashganlik darajasini oshirish, tashish va taqsimlashga sarflanadigan elektr energiyasi hajmini qisqartirish, elektr energiyasi iste’moli tizimlarini avtomatik nazorat va hisobga olish asboblari bilan to‘liq jihozlash ishlari bajariladi.
Qayta tiklanuvchi energiya manbalari loyihalarini amalga oshirish doirasida elektr energetikasi bozoriga to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar va mustaqil elektr energiyasini ishlab chiqaruvchilar kirishini rag‘batlantiruvchi auktsion savdolarni joriy etish orqali salohiyatli investorlarni raqobat asosida tanlashning zamonaviy va shaffof uslublarini shakllantirish ko‘zlangan.
Bundan tashqari, “yashil” innovatsiyalarni joriy etishda xususiy investorlarga, jumladan, kichik biznesga ko‘mak ko‘rsatish, tovar (ish, xizmat)lar energiya-resurs samaradorligining turli hisoblagichlari, spetsifikatsiyalar kataloglarini yaratish, shuningdek, tovar (ish, xizmat)lar energiya-resurs samaradorligini sertifikatlashtirish tizimini joriy etish orqali davlat “yashil” xaridlarini rag‘batlantirish mexanizmlarini ishlab chiqish muhim vazifalar qatoridan o‘rin olgan. “Yashil” kreditlash, venchur moliyalashtirish tizimini joriy etish, “yashil” fondlar, energiya tejamkorligi maxsus fondlari va xuddi shunday boshqa mexanizmlar yaratish, “yashil” iqtisodiyotga o‘tish bo‘yicha loyihalarni moliyalashtirishda xususiy sektorni faollashtirish, “yashil” investitsiyalarga nisbatan bank tizimini rag‘batlantirish ko‘zda tutilgan.

6.