56
Mа’lumоtlаrdаn ko’rinib
turibdiki, so’nggi yillаrdа bаnklаr tоmоnidаn
to’lаnаyotgаn fоydа sоlig’i o’sish tendensiyasigа egа. Bu esа bаnklаr
dаrоmаdining hаm shungа mоs rаvishdа o’sib bоrаyotgаnidаn dаlоlаt bеrаdi.
Lekin foyda solig’ining ko’proq to’lanishiga
beriladigan imtiyozlarning
kamayib borganligi ta’sir ko’rsatgan. Jumlаdаn, 2010 yildа bаnkning sоliq
to’lаngungа qаdаr fоydаsi 8090,4mln.so’mni tаshkil etgаn bo’lsа, 2014
yilgа
kеlib 26449,3 mln.so’mni tаshkil etgаn, ya’ni dеyarli 4 bаrоbаrgа o’sgаn.
Buning nаtijаsidа to’lаngаn fоydа sоlig’i summasi hаm shungа mоs rаvishdа
o’sib bоrgаn, 2010 yilda foyda solig’i summasi 564,8 mln.so’m bo’lib, 2014
yilga kelib 2829,1 mln.so’mni tashkil etmoqda. 2013
yildan boshlab foyda
solig’i hamda obodonlashtirish va infrastrukturani rivojlantirish solig’ini
hisoblash bir tizimga keltirilgan. Bankning obodonlashtirish va infrastrukturani
rivojlantirish solig’i summasi 2014 yilda 1550,3 mln.so’mni tashkil etgan. Bu
ikkala jami soliqlar chegirilgandan keyin bank ixtiyorida qoladigan sof foyda
miqdorini tahlil qiladigan bo’lsak, yillar davomida bankning sof foydasi o’sish
tendensiyasiga ega. 2010 yildan to 2014 yilga qadar bankning sof foydasi 3
barobar o’sgan. Bunga berilgan imtiyozlar ham ta’sir qilgan.
Lekin banklar
foydasidan chegiriladigan imtiyozlarning ko’pi 2015 yilga kelib bekor bo’lgan.
Imtiyozlarning yangi usullari qo’llanilishi bank sof foydasi miqdorining
oshishiga olib keladi. Bundаy hоlаtdа tijоrаt bаnklаrigа sоliq imtiyozlаrini
qo’llash ijоbiy nаtijа bеrаdi.
Banklar
xodimlarning ish haqi, mukofot va boshqa ko’rinishdagi
daromadlaridan shkala asosida daromad solig’i to’laydilar. Soliq solinadigan
daromadlar guruhlari bo’yicha soliq solish shkalasi yil boshiga belgilangan eng
kam ish haqi miqdoridan kelib chiqib aniqlanadi va eng kam ish haqi
miqdorining yil davomida o’zgarishiga qaramasdan qayta ko’rib chiqilmaydi.
Jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig’i summasini hisoblab chiqarish
maqsadida eng kam ish haqining miqdori yil boshidan
ortib boruvchi yakun
bilan hisobga olinadi.
57
Bank xodimlari ish haqidan daromad solig’i va boshqa ajratmalarni
buxgalteriya yozuvlarida amalga oshirish tartibi quyidagicha:
Debet 56102 – “ Ish haqi”
Kredit 29803 – “Bank xodimlari bilan hisob-kitoblardagi to’lanishi
lozim
bo’lgan mablag’lar”
Kredit 22506 – “To’lash uchun ushlab qolingan mablag’lar”
Kredit 22510 – “Nafaqa fondi (pensiya) bilan hisob-kitoblar”
Kredit 22512 – “Bandlik va boshqa fondlar bilan hisob-kitoblar”
Yagona ijtimoiy to’lov stavkasi 25 foizdan iborat bo’lib, u bo’yicha
quyidagicha buxgalteriya yozuvi amalga oshiriladi:
Debet 56114 – “Ijtimoiy sug’urta bo’yicha badallar”
Kredit 22510 – “Nafaqa fondi (pensiya) bilan hisob-kitoblar”
Bank xodimining ish haqi bo’yicha hisoblangan soliq to’lovlari va yagona
ijtimoiy to’lov summalari belgilangan tartibda to’lanadi va ular bo’yicha
quyidagi buxgalteriya yozuvlari beriladi:
a)
Bank xodimiga ish haqi to’landi.
Debet 29803 – “Bank xodimlari bilan hisob-kitoblardagi to’lanishi lozim
bo’lgan mablag’lar”
Kredit 10101 – “Aylanma kassadagi naqd pullar”
Kredit 29896 – “Boshqa majburiyatlar (plastik kartaga)”
b)
Bank xodimining ish haqidan hisoblangan daromad solig’i va
fuqarolarning shaxsiy jamg’arib boriladigan pensiya hisobvaraqlariga
o’tkaziladigan to’lovlar to’lab berildi.
Debet 22506 – “To’lash uchun ushlab qolingan mablag’lar”
Kredit 23402 – “Respublika budjetining mablag’lari”
Kredit 22628 –“Fuqarolarning shaxsiy jamg’arma pensiya hisobvarag’idagi
mablag’lar”
c)
Ish haqi hisobidan pensiya fondiga hisoblangan summa va yagona
ijtimoiy to’lov summasi to’lab berildi.
Debet 22510 – “Nafaqa fondi bilan hisob-kitoblar”
58
Kredit 20205 – “Budjetdan tashqari fondlarning
talab qilib olinguncha
saqlanadigan depozitlari”
d)
Bandlik va boshqa fondlar bilan hisob-kitoblar bo’yicha hisoblangan
summa to’lab berildi.
Debet 22512 - “Bandlik va boshqa fondlar bilan hisob-kitoblar”
Kredit 20296 - “Boshqa tashkilotlarning talab qilib olinguncha
saqlanadigan depozitlari”
Tijorat banklari ushbu soliqlar bo’yicha davlat
soliq inspeksiyalariga har
chorakda hisobot beradi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
