Oliy va o‘rta maxsus taʹlim vazirligi qo‘qon davlat pedagogika instituti

 
ТУРКИСТОНДА ҲУҚУҚИЙ ТИЗИМ ТАРКИБИДА ҲУҚУҚИЙ 
ҚАДРИЯТЛАРНИНГ ҚАРОР ТОПИШИ ВА МУСТАҲКАМЛАНИШИ 
 
Каримов Қаҳрамон Содиқович
[e-mail]
  
Андижон давлат университети таянч докторантура (РhD) 
 мустакил-изланувчи, Андижон, Ўзбекситон. 
Мамлакатимизда изчиллик билан олиб борилаётган ислоҳотлар 
силсиласида муҳим йўналиш бўлмиш фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари 
ҳимоясига қаратилган суд-ҳуқуқ тизимини либераллаштириш алоҳида ўрин 
тутади. Ўзбекистонда мустақил, адолатли суд ҳокимиятини қарор топтириш 
давлат сиёсатининг устувор йўналиши бўлиб, у мамлалат раҳбариятининг 
доимий диққат марказидаги масаладир
.
33
Ҳуқуқий тарбиялашда шахсий ҳуқуқий тарбия муҳим ўрин эгаллайди. 
Ҳуқуқий тарбиянинг мазкур шакли сезиларли даражада самаралидир. 
Шахсий ҳуқуқий тарбия фуқаронинг ҳуқуққа бўлган ҳурматини 
шакллантириш, ўзини ўзи ўқитиш орқали ҳуқуқий қоидаларга қатъий риоя 
қилиш, ҳуқуқий воқеликни ҳамда шахсий амалиётни мустақил таҳлил этиш 
орқали амалга оширилади. Шахсий ҳуқуқий тарбия бошқа шаклларда ҳам 
амалга оширилиши мумкин. Масалан, бирорта давлат органининг, муайян 
ташкилотнинг ёки хўжалик юритувчи субектнинг юридик хизмати 
томонидан маълум бир ҳуқуқий ҳужжат лойиҳаси кўриб чиқилиб, унга 
тегишли таклифлар билдириш, ҳуқуқий хатоларини тўғрилаш мақсадида 
ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш ёхуд лойиҳанинг амалдаги қонун 
ҳужжатларга мос эмаслигини асослантирган ҳолда тегишли бошқарма 
(боиим, хизмат)га қайтариш, у ердаги мансабдор шахс- нинг ҳамда 
ходимларнинг ҳуқуқий онгини ва маданиятини оширишга муайян даражада 
хизмат қилади. Юридик хизмат томонидан ҳуқуқий ҳужжат лойиҳасига 
билдирилган фикрлар ва эътирозлар тегишли раҳбар, бошқарма (бўлим, 
33
Х.Т.Одилқориев. Конституция ва баркамол жамият орзуси. “Ўқитувчи”, 2012, Т., 406-
бет. 

---

303 
хизмат) бошлиғи ёки мутахассис томонидан қайта кўриб чиқилиб, 
камчиликлар бартараф этилади. Натижада келгусида улар томонидан бундай 
хатоларга йўл қўйилмаслик учун замин яратилади.
34
Ҳуқуқ ва давлат, адабий тинчлик, инсон ҳуқуқлари ва демократияси 
тўғрисида фикр-мулоҳазалари инсоният учун бугунги кунда ҳам 
долзарблигини йўқотмаган Иммануил Кантнинг “Ирода майл, ҳавасга 
қарамасдан мулоҳаза билан фақат яхшт нарсани танлай билиш 
қобилиятидир”
35
,-деганида, айнан қозиларлик фазилати бўлиши ҳақида 
айтилган бўлса неажаб. 
Дунё тажрибаси жумладан, Германия ҳуқуқий тизимига XIX асрдаёқ 
асос солинган. Бу, аввало, суд тизими тўғрисидаги қонундир. Ушбу қонун 
судларни ташкил этиш, уларнинг тузилмаси, ваколати, фуқаролик 
процессуал ва жиноят процессуал кодекслари билан тартибга солинган. 1900 
йилда кучга кирган Германия фуқаролик низоми, фуқаролик процессуал ва 
жиноят процессуал кодекслар либерал ва демократик кучлар томонидан XIX 
асрнинг сўнгги йилларида империя ҳукумати даврида яратилган эди. 
Германиянинг 
ушбу 
кодекслари 
кейинчалик 
кўплаб 
хорижий 
мамлакатларнинг ҳуқуқий тизимлари учун ҳам намуна бўлди.
36
Жаҳон адабий меросида инсонларда ҳуқуқий онгни шаклланниш ва 
ҳуқуқий маданиятни юксалтириш, пировард натижада инсоният тарихида 
буюк ҳуқуқий янгиланишлар табиатига қудратли таъсир кўрсатган кўпдан-
кўп ҳуқуқий манзаралар ва тимсолларни учратиш мумкин. “Ҳуқуқни англаб 
етиш калити”ни нафақат ҳуқуқшунослар, илоҳиётчилар, файласуфлар 
излаганлар. Бу қидирувни кўплар: ўтмишнинг буюк адиблари ҳамда халқ 
остонлари, эртак ва ривоятларнинг номсиз муаллифлари ҳам олиб органлар. 
Улар қаторида руҳият даҳолари Алишер Навоий ва Алигьери Данте, Эразм 
Роттердам ва Вильям Шекспир, Умар Хайём ва Фридрих фон Шиллер, Фёдор 
Достоевский ва Лев Толстой, бошқа на кўплаб буюк мутафаккирлар 
номларини келтириш мумкин.
37