Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti “iqtisodiyot” kafedrasi

T/r	Bo’lim nomi
Bo’lim mazmuni
1.	Rezyume	Biznes reja mazmunining qisqacha ifodasi
2.	Loyihani ifodalash	Kompaniya va uni boshqarish xarakteristikasi, loyiha mazmuni, amalga oshirish bosqichlari, marketing tadqiqotlari yakunlari, tashkiliy – huquqiy shaklni tanlashni asoslash
3.	Ishlab chiqarish rejasi	Kapital va joriy xarajatlarni asosiy guruhlarining qisqacha xarakteristikasi (loyihani amalga oshirish kalendar grafigiga bog’lagan holda)
4.	Moliyaviy reja	Moliyalashtirish xarakteristikasi va pul oqimlari prognozi jadvali
5.	Xulosalar	Loyihaning kuchli va kuchsiz tomonlarini ifodalash

Biznes reja tuzilmasi

T/r	Bo’lim nomi	Bo’lim mazmuni
1.	Rezyume	Biznes reja mazmunining qisqacha ifodasi
2.	Loyihani ifodalash	Kompaniyani ifodalash. Loyihaning maqsad va vazifalari. Xizmatlarni ifodalash. Loyihani amalga oshirish grafigi. Loyihaning xususiyatlari va afzalliklari
3.	Marketing rejasi	Bozor tahlili. Bozorni segmentlash. Raqobat. Marketing strategiyasi. Sotuvni istiqbollash.
4.	Ishlab chiqarish rejasi	Texnologiya. Moddiy resurslar. Asosiy fondlar. Xodimlar va boshqaruv tuzilmasi. Kapital va joriy xarajatlarni asoslash. Investitsiya rejasi

Biznes reja tuzilmasi

T/r	Bo’lim nomi
1-bo’lim	Tadqiqot rezyumesi
2-bo’lim	Loyihaning asosiy oynasi
3-bo’lim	Bozor tahlili va marketing strategiyasi
4-bo’lim	Xom - ashyo materiallari
5-bo’lim	Amalga oshirish joyi, qurilish maydoni va ekologik baholash
6-bo’lim	Injinerlik loyihalar va texnologiya
7-bo’lim	Ishlab chiqarishni tashkil etish va ustama xarajatlar
8-bo’lim	Inson resurslari
9-bo’lim	Ishlarning smeta qiymatini rejalashtirish
10-bo’lim	Moliyaviy baholash
11-bo’lim	Xarajat va foydaning iqtisodiy tahlili

Ishlab chiqarish dasturi

1. 
   Masala
   

Xo’jalik yurituvchi sub’ekt 325.6 ming so’mga teng bo’lgan asosiy mahsulotni ishlab chiqardi. Sanoat xarakteridagi ishlar 41.15 ming so’m bo’lib, o’zida ishlab chiqarilgan yarim tayyor mahsulotlar hajmi 23.7 mln so’m bo’lib, ulardan 80 foiz korxona maqsadi uchun foydalanilgan. Yil oxiriga borib tugallanmagan ishlab chiqarish 5 ming so’mga oshadi. Tovar va yalpi mahsulotni aniqlang.

Masala quyidagi tartibda yechiladi:

Dastlab tovar mahsuloti aniqlanadi.

Tovar mahsuloti = 325.6+41.15+23.7*0.2 = 371.49 ming so’m Yalpi mahsulot = 371.49+5.0 = 376.49 ming so’m

2. Masala

Sex 1 soat davomida 45 kg mahsulotni ishlab chiqaradi. U hisobot davomida bir maromda ishlamadi. 1-yarim yillikda bir smena, 2-yarim yillikda esa ikki smena ishladi, 1-yarim yillikda 120 kun, 2-yarim yillikda 180 kun ishladi. Sexning yillik ishlab chiqarish hajmini aniqlang.

3. Masala

Ikki smenali ish sharoitida ishlovchi agregatning ish vaqti fondi 5120 soat bo’lib, ish kuni davomiyligi 8 soatga teng. Mahsulotni ishlab chiqarish uchun 20 soat vaqt ketadi. Ishlab chiqarish topshirig’ini bajarish foizi 117 foiz bo’lib, mahsulotning yillik ishlab chiqarish hajmini aniqlang.

4. Masala

Quyidagi ma’lumotlardan foydalangan holda zaruriy jihozlar sonini aniqlang. Yillik mahsulot hajmi 3500 million metr mato bo’lib, jihozning soatlik unumdorligi 3,8 metrga teng. Yildagi nominal ish kunlari 256 kunga teng bo’lib, 2 smenali ish tartibi o’rnatilgan. Ish kuni davomiyligi 8 soatga teng. Ta’mirlash tanaffuslari vaqti 5 foizni, chiqindilar chiqish me’yori 0,4 foizni tashkil etadi.

5. Masala

Quyidagi ma’lumotlardan foydalangan holda zaruriy jihozlar sonini aniqlang. Yillik mahsulot hajmi 4200 metr mato bo’lib, jihozning soatlik unumdorligi 4,2 metrga teng. Yildagi nominal ish kunlari 255 kunga teng bo’lib, 2 smenali ish tartibi o’rnatilgan. Ish kuni davomiyligi 8 soatga teng. Ta’mirlash tanaffuslari vaqti 6 foizni, chiqindilar chiqish me’yori 0,35 foizni tashkil etadi.

6. Masala

Ikki smenali ish sharoitida ishlovchi agregatning ish vaqti fondi 5120 soat bo’lib, ish kuni davomiyligi 8 soatga teng. Mahsulotni ishlab chiqarish uchun 20 soat vaqt

ketadi. Ishlab chiqarish topshirig’ini bajarish foizi 117 foiz bo’lib, mahsulotning yillik ishlab chiqarish hajmini aniqlang.

7. Masala

Hisobot davrida korxona “A” turdagi mahsulotdan 2000 dona “B” mahsulotdan 3000 dona ishlab chiqardi. “A” mahsulotning narxi 1800 so’m, “B” mahsulotning narxi 2580 so’m. Chetga amalga oshiriladigan ishlab chiqarish xarakteridagi ishlar qiymati 3700 ming so’m; Yil boshidagi tugallanmagan ishlab chiqarish qiymati 7500 ming so’m, yil oxiriga 5300 ming so’mni tashkil etadi. Shuningdek, asosiy mahsulot bilan birga 12000 ming so’mlik tara ishlab chiqarilgan bo’lib, undan 8000 ming so’m tashqari uchun mo’ljallangan. Yalpi, tovar mahsuloti hajmini aniqlang.

8. Masala

Korxona 520 ming so’mlik asosiy mahsulotni ishlab chiqarishni rejalashtirgan bo’lib, chetga ishlab chiqarish xarakterida bajariladigan ishlar qiymati 48 ming so’m bo’lib, rejalashtirilgan yildagi yarim tayyor mahsulotlar qiymati 50 ming so’m, undan 50 foiz korxona uchun foydalaniladi. Tugallanmagan ishlab chiqarish hajmi yil oxirida 38 ming so’mga ko’payadi. Yil boshida omborda sotilmagan mahsulot qoldig’i 80 ming so’m, yil oxirida esa 30 ming so’mni tashkil etishi rejalashtirilgan. Sotilgan, tovar va yalpi mahsulot hajmini aniqlang.

9. Masala

Quyidagi ma’lumotlardan foydalangan holda yalpi, tovar va sotilgan mahsulot hajmini aniqlang.

60000 ming so’mlik mahsulot ishlab chiqarilib, chetga 1500 ming so’mlik xizmatlar ko’rsatilib, tashqariga 90000 ming so’mlik yarim tayyor mahsulot ishlab chiqarilib, o’z ehtiyoji uchun 20200 ming so’mlik yarim tayyor mahsulot ishlab chiqarilgan. Tugallanmagan ishlab chiqarish qiymati yil boshiga 34000 ming so’m bo’lib, yil oxiriga esa 48000 ming so’mni tashkil etadi.

10. Masala

Quyidagi ma’lumotlardan foydalangan holda mahsulot ishlab chiqarish hajmini reja va assortiment bo’yicha bajarilishini aniqlang.

Mahsulot turlari	Ishlab chiqarish, Ming so’m
	Reja	Haqiqat
A	81.45	80.23
B	92.73	93.5
C	44.8	44.8
D	-	20.32
E	31.6	-
F	26.85	47.34

Ishlab chiqarish quvvatini rejalashtirish

1. 
   Masala
   

To’quvchilik fabrikasi 2 smenada ishlaydi. Yil boshiga jihozlar soni 500 birlik. Birinchi apreldan 60 ta stanok o’rnatiladi, birinchi avgustdan 50 ta stanok ishlab chiqarishdan chiqariladi. Ish kunlari soni 260 kun, reglamentlashtirilgan tanaffuslar – 5 foiz, bir stanokning unumdorligi 4 m/soat, mahsulot ishlab chiqarish rejasi 7500 ming metr. Korxonaning ishlab chiqarish quvvati hisoblansin.

Yechish: Jihozlarning o’rtacha yillik soni aniqlanadi: N=500+60*9/12-50*6/12=520 birlik.

Rejali ish vaqti fondi aniqlanadi:

F_r=D_n.k*T_sm S(100 – a/100)=260*2*8*0,95=3952 soat. Korxonaning quvvati hisoblanadi:

W=4*3952*520=8220,16 ming metr. Quvvatdan foydalanish koeffitsienti: K=Q/W=7500/8220,16=0,91

2. Masala

Korxonada ish kuni davomiyligi 8 soat bo’lib, bundan 1 soat rejali ta’mirlash tanaffuslariga ajratilgan. Jihozning pasporti bo’yicha uning soatlik unumdorligi 50 ta mahsulot. Jihozning haqiqiy ish vaqti davomiyligi 6 soatga teng bo’lib, bu vaqt davomida 234 ta mahsulot tayyorlangan. Jihozdan ekstensiv va intensiv hamda integral foydalanish koeffitsientini aniqlang.

3. Masala

Jadvalda mahsulot hajmi hamda ekstensiv va intensiv ko’rsatkichlar havola etilgan. Ishlangan ish soati va soatlik unumdorlikning o’zgarishini mahsulot hajmining ko’payishi yoki kamayishiga ta’sirini aniqlang.

№	Ko’rsatkichlar	O’tgan yil	Hisobot yili	Farqi
1.	Mahsulot hajmi,tonna	429200	426000	-3200
2.	Ishlangan ish soati, soat	7400	7100	-300
3.	Soatlik unumdorlik, tonna	58	60	+2

4. Masala

Uchastkada etakchi jihozlar soni 5 tani tashkil etadi. Bir jihozning o’rtacha yillik foydali ish vaqti fondi 3300 soat. Bir mahsulotni ishlab chiqarish uchun vaqt sarfi 2 soatni tashkil etadi. Iyundan boshlab 2 ta jihoz ishlab chiqarishga kiritilib, sentyabrdan boshlab bir jihoz ishlab chiqarishdan chiqarilishi rejalashtirilgan. Uchastkaning haqiqiy ishlab chiqarish hajmi 9300 dona bo’lib, uchastkaning boshlang’ich ishlab chiqarish quvvati, o’rtacha yillik ishlab chiqarish hajmi va quvvatdan foydalanish koeffitsientini aniqlang.

5. Masala

Etakchi sexda 10 ta jihoz o’rnatilgan bo’lib, bir jihozning soatlik unumdorligi 12 ta mahsulot. Jihozlarning yildagi ish vaqti fondi 42000 soatni tashkil etadi. Yil davomida 480 ming dona mahsulot tayyorlangan.

Ishlab chiqarish quvvatini va quvvatdan foydalanish koeffitsientini aniqlang.

6. Masala

Quyidagi ma’lumotlardan foydalangan holda jihozdan ekstensiv va intensiv foydalanish ko’rsatkichlarini aniqlang va bu ko’rsatkichlarning mahsulot hajmiga ta’sirini umumlashtiring.

Ko’rsatkichlar	Reja	Haqiqat	Farqi (+;-)
Mahsulot ishlab chiqarish hajmi, ming so’m	7920	7960	+40
Jihozlar soni	60	63	+3
Jihozlar tomonidan ishlangan ish soatlari, ming soat	150	144.9	-5.1

Ko’rsatkichlar	Reja	Haqiqat	Farqi (+;-)
Bir jihoz tomonidan ishlangan ish soati, jihoz-soat	2500=150000/60	2300=144900/63	-200
Jihozning soatlik unumdorligi, jihoz-soat	52.80=7920/150	54.93=7960/144.9	+2.13

7. Masala

“Veta” korxonasi 2009 yildan faoliyatini boshlagan bo’lib, to’liq quvvat bilan ishlashi rejalashtirgan edi. Lekin korxona to’liq quvvatga chiqa olmadi. Buning asosiy sabablari tarkibiga smena ichidagi jihozning ish vaqti bilan bog’liq yo’qotishlarni, xususan ish joylarini o’z vaqtida xom-ashyo va materiallar bilan ta’minlamasligi, jihoz uskunalarining sinishi va ishdan chiqishi hamda ishchilarning past malaka darajasini kiritish mumkin. Quyidagi ma’lumotlardan foydalangan holda ishlab chiqarish jihozlaridan foydalanish ko’rsatkichlarini aniqlang.

1. 
   Ishlab chiqarilgan mahsulotlar soni -500 dona.
   
2. 
   Mahsulot birligi bahosi - 200 so’m.
   
3. 
   Ishlab chiqarish jihozlari qiymati -17000 ming so’m
   
4. 
   Bir mahsulotni tayyorlash uchun vaqt sarfi - 10 soat.
   
5. 
   Ishlangan jihoz smenalar soni – 250 smena.
   
6. 
   Ishlangan jihoz-soatlar soni – 3481 soat.
   
7. 
   Ishchilar soni – 15
   

8. Masala

Yetakchi sexda 100 ta jihoz o’rnatilgan bo’lib, ish smenasi 2 ga teng, smena davomiyligi 8 soat. Yillik ishlab chiqarish hajmi 280 ming dona mahsulot, ishlab chiqarish quvvati 310 ming mahsulotni tashkil etadi, 1-smenada barcha jihozlar, 2- smenada jihozlarning 50 foizi ishlaydi, yildagi ish kunlari soni 260 kun bo’lib, bir

jihozning yildagi ish soatlari 4000 soat. Jihozlarning smenalik koeffitsienti, jihozlardan intensiv, ekstensiv va integral foydalanish ko’rsatkichlari aniqlansin.

9. Masala

Quyidagi ma’lumotlardan foydalangan holda ishlab chiqarish quvvatini va haqiqiy ishlab chiqarish hajmini aniqlang.

Bir tipdagi jihozlar soni 30 ta bo’lib, bir mahsulot tayyorlash uchun vaqt me’yori 0.6 soat, smenali ish rejimi – 2, smena davomiyligi – 8 soat, rejalashtirilgan tanaffuslar rejim ish vaqti fondi 3 foizni tashkil etadi, ishlab chiqarish quvvatidan foydalanish darajasi 0.82 bo’lib, yildagi ish kunlari soni 255 ga teng.

10. Masala

Quyidagi ma’lumotlardan foydalangan holda intensiv, ekstensiv va jihozlarning integral bandlik koeffitsientlarini aniqlang.

1. 
   Stanok 2 smena 8 soatdan ishlaydi;
   
2. 
   Oydagi ish kunlari soni 26 kun;
   
3. 
   Ta’mirlash uchun tanaffuslar rejim ish vaqti fondi 2.8foiz ni tashkil etadi;
   
4. 
   Turli sabablarga ko’ra tanaffuslar 39 soat;
   
5. 
   Bir mahsulotni tayyorlash mehnat sig’imi 1.5 soat bo’lib, hisobot oyida 220 ta detal tayyorlandi.
   

11. Masala

Quyidagi ma’lumotlardan foydalangan holda jihozlar guruhlari bo’yicha smenalik koeffitsientini aniqlang.

Jihozlar