Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti “iqtisodiyot” kafedrasi

Tayanch so’z va iboralar: korxona tavsifi, biznes faoliyati tavsifi, mahsulot tavsifi, mahsulotning afzalliklari va ustunligi, raqobat ustunligi.

1. Korxona tavsifi

Har qanday tadbirkorlik loyihasining yoki biznes rejaning birinchi bo’limi biznes sohasini tavsiflashdan boshlanadi. Biznes sohasi avvalo mamlakat hududini va tarmoqni aniq bayon etishdan boshlanadi. Bu bo’lim bilan boliq ma’lumotlar asosida potentsial investor ushbu loyihaning mamlakatdagi iqtisodiy, siyosiy va xo’jalik munosabatlari tizimiga muvofiq kelishi, hududning investitsion jozibadorligi hamda biznes sohasining istiqbolligi haqidagi aniq tasavvurga ega bo’ladi.

Tanlangan tarmoq va biznes sohasi bo’yicha faoliyatni amalga oshirish qarori avvalo tadbirkor uchun muhimdir. Biznes faoliyat amalga oshiriladigan mazkur soha jiddiy iqtisodiy muammolar keltirmasligiga tadbirkor ishonch hosil qilishi zarur. Tanlangan tarmoqdagi rivojlanish tendentsiyalarini to’liq hisobga olmaslik tadbirkorlik loyihasini samarali amalga oshirish imkoniyatlarini cheklaydi.

Biznes sohasi tegishli bo’lgan tarmoqning mamlakat iqtisodiyoti va mehnat taqsimotidagi o’rnini, uning eks’ort salohiyati, boshqa tarmoqlar bilan ishlab chiqarish hamda texnik aloqalariga tegishli ma’lumotlarni bilish ham tadbirkor uchun foydali hisoblanadi.

Tarmoqning joriy holati hamda rivojlanish istiqbollari tahlili quyidagi tavsiflarni ham o’z ichiga oladi:

• 
  tarmoqning xom-ashyo manbai;
  
• 
  korxonaning bozor sig’imi va bozordagi o’rni;
  
• 
  potentsial mijozlar va ularning imkoniyatlari;
  
• 
  ishlab chiqarishning hududiy tuzilmasi;
  
• 
  asosiy fondlar va ularning tuzilmasi;
  
• 
  investitsion shart-sharoitlar.
  

Biznes sohasining investitsion jozibadorligi tahlili 3 bosqichdan iborat:

1. 
   Tanlangan tarmoqning rivojlanish bosqichlarini aniqlash;
   
2. 
   Tarmoqning raqobatbardoshligini o’rganish;
   
3. 
   Tarmoqning investitsion jozibadorligini belgilovchi omillarni o’rganish.
   

Ayrim tadbirkorlar uchun biror bir tarmoqda faoliyat yuritishi uchun iqtisodiy muammolar yoki cheklovlar vujudga keladi. Bu cheklovlarga quyidagilarni kiritish mumkin:

• 
  boshlanich kapitalning yuqori darajasi;
  
• 
  qo’yilmalarning qo’lanish muddatining uzoqligi;
  
• 
  foyda olishdagi noaniqlik.
  

Shuningdek, bozor kon’yunkturasini muntazam e’tiborga olish zarur. Chunki har qanday tadbirkorlik faoliyati tsikllik xarakterga ega, ya’ni faoliyat bozorga kirish, o’sish, yetuklik, to’yinish va pasayish bosqichlaridan o’tadi.

1. – chizma. Tadbirkorlik faoliyati sohasini aniqlashning asosiy omillari.

Bundan tashqari, iqtisodiy vaziyatlar vaqt bo’yicha emas balki makon bo’yicha ham ya’ni, hudud va tumanlar bo’yicha farqlanadi. Tadbirkorlik faoliyati tanlovi biznesning quyidagi shakllari asosida amalga oshiriladi (7.2-chizma).