Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi o’zbekiston respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi toshkent tibbiyot akademiyasi

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
SEMINAR MASHG’ULOTLARI 

---

1-SEMINAR MASHG’ULOTI 
1-mavzu;Tibbiyotda ijtimoiy psixologik bilimlarni o‘rni va axamiyati 
Reja
4.
Tibbiyotda ijtimoiy psixologik bilimlarga bo‘lgan zaruriyat.
 
5.
Ijtimoiy psixologiya fanining predmeti, maqsadi va vazifalari. 
6.
Ijtimoiy psixologiyada qo‘llaniladigan asosiy metodlar.
Ijtimoiy psixologiya juda qadimiy va shuning bilan birga u o’ta navqiron fandir. Uning 
qadimiyligi insoniyat tarixi, madaniyati va ma’naviyatining qadimiy ildizlari bilan belgilanadi. 
Ular aslini olib Karaganda, u yoki bu jamiyatda yashagan kishilar urtasidagi ijtimoiy 
munosabatlarning va tafakkurning xosilasi ekanligi bilan e’tirof etilsa, ijtimoiy psixologiya uz 
uslubiyati, predmeti va fanlar tizimida tutgan urnining yangiligi insoniyat tarakkiyotining eng 
yangi davrida shakllanganligi va rivojiga turtki berganligi bilan tavsiflanadi. Darxakikat, ijtimoiy 
psixologiyaning fan sifatida tan olinishv xususida suz borar ekan, uning rasman e’tirof etilishi 
1908 yil deyiladi. Chunki aynan shu yili ingliz olimi Makdugall o’zining “Ijtimoiy psixologiyaga 
kirish” kitobini, amerikalik sotsiolog E.Ross esa “Ijtimoiy psixologiya” deb nomlanga kitobini 
chop ettirgan edi. Bu asarlarda birinchi marta aloxida fan — ijtimoiy psixologiyaning mavjudligi 
tan olindi va uning predmetiga ta’rif berildi. Ikkala muallif xam - biri psixolog ikkinchisi 
sotsiolog bo’lishiga karamay, bu fanning asosiy predmeti ijtimoiy taraqqiyot xamda psixik 
taraqqiyot qonuniyatlarini uygunlikda urganishdir, degan umumiy xulosaga kelishgan To’gri, 
mazkur mualliflarning xar xil fan soxasining vakili ekanligi, ularning ijtimoiy-psixologik 

---

xodisalar tabiatan yoritishga nisbatan o’ziga xos qarashlarining mavjudligi va bunday yondashuv 
to xozirgacha davom etayotganligiga asos bo’ldi.
Rus olimasi G.M.Andreeva ta’kidl: anidek, ijtimoiy psixologiya soxasida ishlayotgan 
mutaxassisning aslida kim ekanligi - psixologmi, faylasufmi yoki sotsiologmi, - uning ushbu fan 
predmetiga yondashuvida uz aksini topadi, chunki agar u sotsiolog bulsa, ijtimoiy konuniyatlarni 
avval boshdan jamiyatdagi an’analar va umumiy koidalar tilida tushuntirishga intilsa, psixolog - 
konkret olingan shaxe psixologiyasining konuniyatlarini umumja5 Andreeva G.M. Sotsialnaya 
psixologiya. - M.. izd-vo «ASPEKT PRESS», 2002 - 364 s. 1 miyat konun-koidalariga tatbik 
etishga xarakat kiladi. Nima bulganda xam, shuni asosli tarzda e’tirof etish zarurki, ijtimoiy 
psixologiyaning aloxida fan bulib ajralib chikishiga sabab bulgan ilmiy manbalar ikki fan - 
psixologiya va sotsiologiya fanlarining erishgan yutuklari va xar kaysisining doirasida ma’lum 
muammolarning yechilishi uchun yana kushimcha, aloxida fanning bulishi lozimligini tan olish 
tufayli yuzaga keldi. Shuning uchun xam uzok yillar mobaynida ijtimoiy psixologiya yeoxasida 
tadkikotlar olib borayotgan olim yoki izlanuvchining kimligiga karab, izlanishlarning natijalarida 
u yoki bu yondashuv - psixologik yoki sotsiologik yondashuvning ustuvorligi yakkod kuzga 
tashlanadi. Demak, bu f anning tugilishi, u3 predmeta soxasini aniklab olishiga sabab bulgan 
sotsiologiya va psixologiya fanlari, G.M. Andreeva ta’riflagandek, aslida uning “ota — 
onalaridir”. Umumiy xolda, xozirgi kunda ijtimoiy psixologiyaning predmetini kuyidagicha 
ta’riflash mumkin: ijtimoiy psixolo giya — odamlarning jamiyatda x^amkorlikdagi ish 
faoliyapglari jarayoni davomida ularda x(osil buladigan tasavvurlar, fikrl ar u e’tlkrdlar, goyalar, 
xss-tuygular, kechinmalar, turli xulk~ atvor shakllarini tushuntirib beruvchi fan, shaxe va 
jymiya.? uzaro boglisligida sodir buladigan psixologik xodisalar> tax/shl etuvchi ilmiy 
yunalishdir. Demak, xar bir shaxenin, jamiyatda yashashi, uning ijtimoiy normalariga rioya 
kilga:: xolda uziga uxshash shaxslar bilan uriatadigan murakkzb uzzg s munosabatlari va 
ularning ta’sirida xosil buladigan xodisalar* ning psixologik tabiatini va konuniyatlarini 
tushuntirib berii7 - ijtimoiy psixologiyaning asosiy vazifasidir. Shu kabi umumg.t ta’riflardan 
yana biri - ijtimoiy psixologiya turli ijtimoiy vaziyatlarda ruy beradigan ijtimoiy mulokotning 
murakkao shakl va mexanizmlarini urganuvchi fandir. Shuni mamnuniyat bilan e’tirof etish 
joizki, Uzbekiston Respublikasi Oliy majlisining IX sessiyasida Respublikamiz Prezidenta Islom 
Karimov oliy ta’limni islox kilishda va malakali kadrlarni tayyorlashda ijtimoiy psixologiyaning 
fan sifatida aloxida urni borligiga jamoatchilik dikkatini karatdi. Darxakikat, yetuk kadr bulish 
uchun shaxe nafakat uz iktidori, bilimi va saviyasini oshirishi zarur, balki jamiyatda turlicha 
ijtimoiy munosabatlar tizimiga tayyor bulmogi, ijtimoiy 8 faoliyatni boshkarishning, odamlar 
bilan turli jamoalarda ishlash, xodimlar faoliyatini muvofiklashtirishga oid ilmiy konuniyatlar va 
koidalarni mukammal egallamogi zarur. Boshkaruv, marketing va menejment, ta’lim za tarbiya 
soxdlarida, ayniksa inson omili va uni boshkarishning psixologik tizimini bilishi - jamiyatda 
soglom insoniy munosabatlarni shakllantirish orkali uni kamol toptirish yulidir. Shuning uchun 
bugungi kunda yurtboshimiz ta’kidlaganidek, ijtimoiy psixologiya va umuman ijtimoiy faoliyat 
bilan shugullanuvchi fanlarning asosiy vazifasi - barkamol avlod tarbiyasini ta’minlovchi barcha 
ma’naviy, ruxiy va insoniy munosabatlar moxiyatini taxlil kilish, ularni boshkarishning eng 
samarali usullarini xayotga tatbik etishdir. Bu urinda, ayniksa, ijtimoiy tafakkurning, yangicha 
dunyokarash va munosabatlarning shakllanishini, insonning uziga va uzgalarga ta’sir etishning 
mexanizmlarini urganish eng dolzarb masalalardandir. Chunki mamlakatimizning birinchi 
Prezidenti Islom Karimov mustakillikka erishish busagasidayok, “respublikada vujudga kelgan 
ijtimoiy-siyosiy va sotsialpsixologik vaziyat bizni juda tashvishlantirmokda”6, deb, bu vaziyatni 

---

barkarorlashtirish uchun ijtimoiy psixologik omillarni urganish, taxlsht kilish va amaliy choralar 
kurishga jamoatchilikning dikkatini tortgan edilar. Lekin ming afsuski, u paytda ijtimoiy 
psixologiya fan sifatida xali yurtimizda rivojlanmagan, bu so^ada fundamental va amaliy ilmiy 
tadkikotlar utkazuvchi markazlar mavjud emas edi. Fakat mustakillikka erishganimizdan 
keyingina mamlakatimizda ilmfan tarakkiyoti uchun yaratilgan shart-sharoitlar bois bu fan xam 
shakllanish pallasiga utdi. Ijtimoiy psixologiya aloxida fan sifatida nafakat bulgusi psixologlar 
xamda pedagoglarga, balki xalk xujaligining turli tarmoklari uchun malakali, oliy ma’lumotli 
kadrlar tayyorlovchi oliy ukuv yurtlarida xam ukitilmovda. Xush, bugungi kunda ijtimoiy 
psixologiya fan sifatida uz baxs mavzusini va predmetini kaysi ob’ektlarga karatmokda? 
Birinchidan, uning asosiy yunalishi kichik guruxlar va jamoalar psixologiyasini urganishdan 
iboratdir. X,ar bir shaxe xamisha ma’lum ijtimoiy guruxlar doirasida faoliyat kursatadi. 
Shaxsning yakka va turli guruxlar doirasida uzini tutishi, xulk-atvori, mavkei, unga uziga xos 
guruxiy ta’sirlar, guruxdagi shaxslararo moslik, liderlik, guruxiy tazyikka beriluvchanlik kabi 
kator xodisalar aslida usha guruxlarni boshkarish, soglom uzaro munosabatlar sharoitini yaratish 
— bu odamlarni samarali uzaro mulokotga urgatishning zaruriyatidir. Boshkaruv psnxologiyasi 
ijtimoiy psixologiyadan ajralib chikkan tatbikiy soxa bulib, u xozirgi kunda xalk xujaligining 
turli tarmoklarida insonlar faoliyatini boshkarish bilan boglik bulgan muammolarni, guruxiy 
xamda guruxlararo mulokotni samarali tashkil etish va birgalikdagi faoliyatni takomillashtirish 
mexanizmlarini urganadi. Ikkinchidan, shaxsning ijtimoiy-psixologik kiyofasi masalasi xam 
bugungi kundagi uzgarishlar va ma’naviy jixatdan poklanish davrida uta muxim soxadir.