Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi denov tadbirkorlik va pedagogika instituti

Aristotel loyihasining o’ziga xosligi shundan iboratki, unda xo’jalik va kishilar faoliyatining barcha turlari (mayli u: erkin fuqarolar bajaradigan boshqaruv-nazorat funksiyasi bo’lsin yoki yer egalari, chorvador, hunarmandlar, savdogarlar bo’lsin) har bir toifa yashash vositalaridan foydalanishi va boylik topishi nuqtayi nazardan tahlil qilinadi. Shu yerda Aristotel boylik topish va ehtiyojlarni qondirish usullari to’g’risida fikr yuritib, ekonomika va xrematistika tushunchalari farqini ajratib ko’rsatib beradi. Aristotel nafaqat o’zining falsafiy tafakkuri, balki sotsialistik iqtisodiy g’oyalarni rivojlantirishga qo’shgan hissasi bilan ham ajralib turadi. Aynan Aristotelning qarashlariga 1300-yildan 1500-yilgacha bo’lgan davr mobaynida Avliyo Tomas Akvinskiy va boshqa namoyondalar o’z munosabatlarini bildirganlar. Demokrit (eramizdan avvalgi taxminan 460-370-yillar) mehnat taqsimotini rag‗batlantirish bilan bir qatorda xususiy mulkni rivojlantirish tarafdori bo’ldi.

• Aristotel loyihasining o’ziga xosligi shundan iboratki, unda xo’jalik va kishilar faoliyatining barcha turlari (mayli u: erkin fuqarolar bajaradigan boshqaruv-nazorat funksiyasi bo’lsin yoki yer egalari, chorvador, hunarmandlar, savdogarlar bo’lsin) har bir toifa yashash vositalaridan foydalanishi va boylik topishi nuqtayi nazardan tahlil qilinadi. Shu yerda Aristotel boylik topish va ehtiyojlarni qondirish usullari to’g’risida fikr yuritib, ekonomika va xrematistika tushunchalari farqini ajratib ko’rsatib beradi. Aristotel nafaqat o’zining falsafiy tafakkuri, balki sotsialistik iqtisodiy g’oyalarni rivojlantirishga qo’shgan hissasi bilan ham ajralib turadi. Aynan Aristotelning qarashlariga 1300-yildan 1500-yilgacha bo’lgan davr mobaynida Avliyo Tomas Akvinskiy va boshqa namoyondalar o’z munosabatlarini bildirganlar. Demokrit (eramizdan avvalgi taxminan 460-370-yillar) mehnat taqsimotini rag‗batlantirish bilan bir qatorda xususiy mulkni rivojlantirish tarafdori bo’ldi.

Aristotelning ustozi Platonning ta‘kidlashicha, barkamol jamiyatning hukmron sinfi – askarlar va faylasuflar e‘tiborini muhimroq masalalardan chalg’itadigan mulk bo’yicha mojarolarni oldini olish uchun ular xususiy mulkka ega bo’lmasdan, balki jamoat mulkidan foydalanishi maqsadga muvofiq. Lekin Aristotelning fikricha, xususiy mulk jamiyatda foydali funksiyani bajaradi, uning miqdori bo’yicha cheklov o’rnatadigan qoidalar tatbiq etilmasligi zarur. Uning xususiy mulkka bo’lgan huquqni ma‘qullagan holda, iqtisodiy o’sish orqasidan quvishni ayblashdagi aniq izchillikka ega bo’lmagan g’oyalari faylasuflarni o’n oltinchi asrgacha tashvishga solib keldi.

• Aristotelning ustozi Platonning ta‘kidlashicha, barkamol jamiyatning hukmron sinfi – askarlar va faylasuflar e‘tiborini muhimroq masalalardan chalg’itadigan mulk bo’yicha mojarolarni oldini olish uchun ular xususiy mulkka ega bo’lmasdan, balki jamoat mulkidan foydalanishi maqsadga muvofiq. Lekin Aristotelning fikricha, xususiy mulk jamiyatda foydali funksiyani bajaradi, uning miqdori bo’yicha cheklov o’rnatadigan qoidalar tatbiq etilmasligi zarur. Uning xususiy mulkka bo’lgan huquqni ma‘qullagan holda, iqtisodiy o’sish orqasidan quvishni ayblashdagi aniq izchillikka ega bo’lmagan g’oyalari faylasuflarni o’n oltinchi asrgacha tashvishga solib keldi.