Oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi andijon davlat universiteti


Tushuntirish va tushunishning o‘zaro nisbati



Download 3,26 Mb.
Pdf ko'rish
bet206/266
Sana18.01.2022
Hajmi3,26 Mb.
#386759
1   ...   202   203   204   205   206   207   208   209   ...   266
Bog'liq
ilmiytadqiqotmetodologiyasipdf

Tushuntirish va tushunishning o‘zaro nisbati.
 Tushunish va tushuntirish bir-biri 
bilan chambarchas bog‘liq. Ammo tushunish tushuntirishni, ya’ni o‘rganilayotgan 
hodisani  qonunga  va  sababga  bog‘lashni  nazarda  tutmasligini  unutmaslik  kerak. 
Bundan  tashqari,  tushunishni  tushuntirishga  qarama-qarshi  qo‘yish,  shuningdek 
inson  bilish  faoliyatining  har  qanday  sohasida  faoliyat  ko‘rsatuvchi  va  bir-birini 
to‘ldiruvchi bu ikki tadqiqot jarayonlarini bir-biridan ajratish mumkin emas.  
Ularni bir-biridan farqlab, M.M.Baxtin shunday deb yozgan edi: «Tushuntirishda 
faqat  bir  ong,  bir  sub’ekt,  tushunishda  esa  –  ikki  ong,  ikki  sub’ekt  qatnashadi. 
Ob’ektga nisbatan dialogik munosabat bo‘lishi mumkin emas, shuning uchun ham 
tushuntirish  dialogik  jihatlarga  ega  emas  (formal-ritorik  jihatdan  tashqari). 
Tushunish har doim ma’lum darajada dialogik xususiyatga ega»
1
.  
Tushunish va tushuntirish (talqin qilish)ning o‘zaro nisbati to‘g‘risida so‘z yuritar 
ekan,  Vrigt  mazkur  tushunchalarni  farqlagan  ma’qul  deb  ko‘rsatadi.  Bu  farqni  u 
quyidagilarda  ko‘radi:  «Bu  nima?»  degan  savolga  javob  berish  talqin  qilishning 
natijasidir. Aytaylik, namoyish nima uchun sodir bo‘ldi yoki inqilobga nima «turtki» 
berdi  degan  savollarga  javob  berar  ekanmiz,  biz  sodir  bo‘layotgan  hodisalarni 
nisbatan tor ma’noda tushuntirishga harakat qilamiz.  
Bundan  tashqari,  bu  ikki  jarayon  o‘zaro  bog‘liq  va  ma’lum  tarzda  bir-biriga 
tayanadi.  Bir  darajada  tushuntirish  ko‘pincha  dalillarni  yanada  yuqori  darajada 
talqin qilishga zamin hozirlaydi»
2

Ammo  ijtimoiy  bilishda,  avvalambor,  uning  predmeti  xususiyati  bilan 
belgilanuvchi  tushunish  metodikalari,  tabiatshunoslikda  esa  –  tushuntirish 
metodikalari ustun qo‘yiladi.  
Xullas, tushuntirish – insonning hamkorlik faoliyatida bilish jarayonlari ob’ektiga 
kirgan  narsa  va  hodisalarning  mohiyatini  fikr  uzatish,  o‘zaro  ta’sir  o‘tkazish, 
ta’sirlanish,  muloqot,  taqlid  yordami  bilan  oydinlashtirish,  xotiradagi  bilimlar  va 
ijtimoiy tajribalar bilan ularni uy.unlashtirgan holda tushunish sari yetaklovchi aqliy 
faoliyatidir.  Tushuntirish  hamkorlik  faoliyatida  (fikrni  izohlovchi  –  fikrni  qabul 
qiluvchi  ishtirokida)  individual,  trialogik,  polilogik  shakllarda  amalga  oshiriladi. 
O‘zining  muddati,  ko‘lami,  uzatish  vositalari,  verbal  va  noverbal  nutq  turlari 
ustuvorligi bilan bir-biridan farq qiladi.
  
Biz  o‘z  suhbatdoshimizga  yoki  kitobxonga  ma’lum  qilingan  axborotni  u  to‘g‘ri 
yoki  noto‘g‘ri  tushungani  haqida  so‘z  yuritar  ekanmiz, 

Download 3,26 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   202   203   204   205   206   207   208   209   ...   266




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish