Oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi andijon davlat universiteti

Fan funksiyalarini tasniflash
 muammosi hanuzgacha bahsli bo‘lib qolayotir. Bu 
holat  qisman  fan  o‘z  zimmasiga  yangi  va  yangi  funksiyalarni  olib  rivojlangani, 
qisman u ijtimoiy-madaniy hodisa sifatida amal qilib, ob’ektiv va shaxssiz qonuniyat 
haqida  emas,  balki  fan-texnika  taraqqiyotining  barcha  yutuqlarini  amalga  tatbiq 
etish  haqida  o‘ylay  boshlagani  bilan  izohlanadi.  Fanning  ijtimoiy  funksiyalari 
haqidagi masala alohida va ustuvor ahamiyatga ega muammo sifatida qayd etiladi. 
«Fanning quyidagi uch ijtimoiy funksiyasini qayd etish mumkin:  
1) fanning madaniy-falsafiy funksiyasi; 
2) bevosita bunyodkor kuch funksiyasi; 
3) ijtimoiy kuch funksiyasi
8
. 
So‘nggi zikr etilgan funksiya fan metodlari va uning ma’lumotlaridan ijtimoiy va 
iqtisodiy  rivojlanishning  keng  ko‘lamli  rejalarini  tuzish  uchun  foydalanilishini 
nazarda  tutadi.  Fan  o‘zini  ijtimoiy  kuch  funksiyasida  davrimizning  olamshumul 
muammolarini (tabiiy resurslarning kamayishi, atmosferaning ifloslanishi, ekologik 
xavf  miqyosini  aniqlash)  hal  qilish  chog‘ida  namoyon  etadi.  O‘zining  bu 
funksiyasida fan ijtimoiy boshqaruv bilan bog‘lanadi.  
Ba’zan  tadqiqotchilar  fanning 
loyihalash-konstruksiyalash  funksiyasiga 
ham 
e’tiborni qaratadilar, chunki u borliqni amalda o‘zgartirish bosqichidan oldin keladi 
va  har  qanday  darajadagi  intellektual  izlanishning  ajralmas  qismi  hisoblanadi. 
Loyihalash-konstruksiyalash  funksiyasi  mutlaqo  yangi  texnologiyalarni  yaratish 
bilan bog‘liq bo‘lib, bu bizning davrimizda o‘ta muhim ahamiyat kasb etadi
9
.  
Fanning asosiy maqsadi doim ob’ektiv bilimlarni yaratish va tizimga solish bilan 
bog‘liq bo‘lgani tufayli, fanning zaruriy funksiyalari tarkibiga borliq jarayonlari va 
hodisalarini fanda kashf etilgan qonunlar asosida tavsiflash, tushuntirish va bashorat 
qilish  kiritilgan.  Shunday  qilib, 
haqiqiy  bilimni  yaratish  funksiyasi 
fan  binosini 
quruvchi asosiy funksiya hisoblanadi. U kichik funksiyalar: tavsiflash, tushuntirish, 
prognoz qilishga bo‘linadi.