Oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi andijon davlat universiteti

 
 
                                                 
136
 Ўша асар: - 87 с. 
137
 Франк С.Л. Реальность и человек. Мыслители XХ века. – М.: Республика 1997. –С. 479.  
138
 
Когнитивная эволюция и творчество
 /РАН. Ин-т философии; Ред.: И.П.Меркулов. –М.: ИФРАН, 1995. – 
С.325.  

---

 
6 MAVZU 
O‘ZBEKISTONNING INTELLEKTUAL SALOHIYaTI VA UNING 
YaNGI JAMIYaT QURIShDAGI ROLI 
 
Respublikamizning 
mustaqillikka 
erishishi 
fanning 
turli 
yo‘nalishlarda 
rivojlanishiga  keng  yo‘l  ochib  berdi.  Bu  jarayonda  olimlarimizning  mashaqqatli 
mehnatlari va ijodiy izlanishlari alohida ahamiyatga ega. Shu ma’noda, O‘zbekiston 
Respublikasi  Prezidenti  I.A.Karimov  hozirgi  kunda  “...olimlar  va  ijodkor 
xodimlarimizga  e’tiborni  kuchaytirish  kerak.  Chunki  ma’naviy  boyliklarni  aynan 
shular  yaratadi.  Ularga  g‘amxo‘rlik  qilish,  samarali  faoliyati  uchun  barcha  zarur 
moddiy-ma’naviy  sharoitlarni  yaratib  berish  davlat  hokimiyati  va  xo‘jalik 
tashkilotlari  rahbarlarining  burchi  va    mas’uliyatli  vazifasidir”
139
  deb  yozadi.  Shu 
nuqtai  nazardan  qaraganda,  bugungi  kunda  olimlar  ilmiy-ijodiy  faoliyatining 
falsafiy-metodologik  masalalarini  tadqiq  etish  dolzarb  masalalardan  biri 
hisoblanadi.  
Inson  o‘z  ijodiy  izlanishlari  asosida  ham  dunyoni  o‘zgartiradi,  ham  o‘zini 
yaratuvchi,  ijodkor,  kashfiyotchi  sifatida  namoyon  etadi,  ya’ni  inson  o‘z  oldiga 
xilma-xil  muammolarni  qo‘yadi  va  hal  qiladi,  ularning  o‘ziga  xos  yechimlarini 
topadi,  ba’zan  bunday  yechimlarga  nisbatan  betakror  yondashuvlar,  usullarni 
qo‘llaydi.  Ijodkor  shaxs  deganda  yuksak  qobiliyat,  hayotiy  tajribaga  tayanadigan 
teran aql-idrokni, haqiqat va yaxshilik birligini, oliy haqiqatni, adolat va rostgo‘ylik 
mushtarakligini,  aqliy  va  axloqiy  kamolotning  oliy  darajaga  yetgan  holatini, 
qadriyatlarni  qadrlash,  o‘zgacha  his-tuyg‘ularning  hayotga  singib  ketishini,  har 
qanday  narsaga  va  hodisaga  yangicha  nuqtai  nazar,  aql  ko‘zi  bilan  qarash 
tushuniladi.  
Ijodning  maxsus  shakli  bo‘lgan  ilmiy  ijod  masalasi  o‘ziga  xos  metodologik 
xarakterga  ega.  Uning  asosiy  vazifasi  sub’ektning  borliqni,  hodisalarni  bilishida 
namoyon  bo‘ladi.  Shu  nuqtai  nazardan,  ilmiy  ijod  fanda  evristik  xarakterga  ega. 
Darhaqiqat,  ilmiy-ijodiy  faoliyat  deganda  sub’ektning  ob’ektga  faol,  izchil  ta’siri 
tushuniladi. Bu ta’sir jarayonida inson o‘zini qurshab turgan muhitni o‘zgartiradi, 
shu  paytgacha  ko‘rilmagan,  anglanilmagan,  o‘rganilmagan,  g‘aroyib  va  jozibali 
yangilikni  yaratadi  yoki  kashf  etadi.  Ayni  shu  ma’noda  faoliyat  deganda  kishilik 
jamiyati  mavjudligining  zaruriy  sharti  bo‘lib,  dunyoni  o‘zining  maqsadiga  ko‘ra 
o‘zgartirishga qaratilgan inson xatti-harakati tushuniladi. Ilmiy-ijodiy faoliyat – bu 
insonning o‘zi va atrofidagi o‘zgarishlarni anglab yetishga doimiy ravishda tayyor 
turish,  yangicha  tafakkur  qilish  asosida  o‘z  qobig‘idan  chiqa  olishidir.  Yangi 
narsalarni ixtiro etishga bo‘lgan intilish olimning nazariy huzur-halovatini namoyon 
etadi. 
Bugungi kunda ko‘plab olimlar ilm-fanning nazariy va amaliy masalalarini ilmiy 
asosda  tadqiq  etmoqdalar.  Bizning  nazarimizda  nazariy  g‘oyalarni  amaliyotga 
uyg‘unlashtirish,  kashfiyotlar  yaratish  va  ixtirolar  qilishda  buyuk  olimlar 
tajribasidan  foydalanish  muhim  ahamiyatga  ega.  Chunki  ilmiy-ijodiy  faoliyat 
                                                 
139
 Каримов И.А. Юксак маънавият – енгилмас куч. – Тошкент: Маънавият, 2008. – 79 б. 

---

muayyan  tadqiqotlar  asosida  yig‘iladigan  shaxsiy  yoki  jamoaviy  intilishning  bir 
ko‘rinishidir.