Oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi ajiniyoz nomidagi nukus davlat pedogogika instituti pedogogika fakultеti musiqa ta'lim kafedrasi

O’ZBЕKISTON RЕSPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA'LIM VAZIRLIGI
AJINIYOZ NOMIDAGI NUKUS DAVLAT PEDOGOGIKA INSTITUTI
PEDOGOGIKA FAKULTЕTI MUSIQA TA'LIM KAFEDRASI

“Musiqa o’qitish metodikasi” fanidan

Mavzu: O’quvchilarda musiqiy-ritmik xarakatlarni bajarish asosida musiqa Idrokini shakillantirish
 
KURS ISHI





Qabulovchi: Urazbaeva Gulshirin

Bajaruvchi: Gulimov Suroj


NUKUS-2022
Mavzu: O’quvchilarda musiqiy-ritmik xarakatlarni bajarish asosida musiqa Idrokini shakillantirish
Kirish

Asosiy bo’lim

I.bob Musiqiy ritmik ta'limning ma'nosi va vazifalari

II.bob Musiqiy ritmik harakatlarning motorli asoslari

III.bob Bolalar o’yinlarda musiqa va Ritim musiqiy faoliyat
tri sifatida

Xulosa

Foydalangan Adabyotlar


KIRISH
Mustaqilligimizning poydevorini mustahkamlashda, O‘zbekistonning buyuk davlatga aylanishida ta’lim-tarbiya ishlarini to‘g‘ri yo‘lga qo‘yilishi muhimahamiyat kasb etadi. Chunki ilm-fan, madaniyat va ma’naviyat har qanday mamlakat va xalqni yuksaklikka ko‘taradi, uning taraqqiyotini ta’minlaydi,kelajagini belgilab beradi. Xalqimiz kelajagi ko‘p jihatdan o‘qituvchiga, uning dunyoqarashi, salohiyati, fidoyiligi, kasbiy tayyorgarligi, yosh avlodni o‘qitish va tarbiyalash ishiga bo‘lgan munosabatiga bog‘liq. Bunday murakkab ijtimoiy vazifani amalga oshirishda barcha ilm-fan va amaliy faoliyatlar ichida “Musiqa o‘qitish metodikasi va maktab repertuari” fani yetakchi o‘rin egallaydi. Bu fan musiqiy ta’lim yo‘nalishi talablari uchun mo‘ljallangan bo‘lib, unda bo‘lg‘usi “musiqa madaniyati” fani o‘qituvchilari egallashi lozim bo‘lgan bilim, malaka va ko‘nikmalar belgilab berilgan. Bu fan bo‘lg‘usi “musiqa madaniyati” fani o‘qituvchilarini, umumiy o‘rta ta’lim maktablari va kasb-hunar kollejlari uchun mutaxassis qilib tayyorlaydi. Musiqa o‘qituvchisi yangicha ta’lim tizimini o‘rganib, ilm-fanning shu kungacha erishilgan yutuqlari bilan birga, kasbiy komponentligi darajasidan kelib chiqib, ilg‘or pedagogik texnologiyalardan “musiqa madaniyati” darslarida foydalanishda muhim ahamiyat kasb etadi. Zamonaviy talab va metodlar asosida umumkasbiy fanlar qatori “Musiqa o‘qitish metodikasi va maktab repertuari” fanidan ham dastur, o‘quv qo‘llanmalar,darsliklar yaratilgan. Bu fan bo‘lajak musiqa o‘qituvchilarining musiqiy-nazariy bilimlarini, amaliy tajribalarini hayot bilan bog‘lashga, musiqani idrok etish,tasavvur qilishga o‘rgatadi. Ijodkorlik va ijrochilik mahoratini egallashda, musiqiy va kasbiy madaniyatini shakllantirishga ko‘mak beradi. Mazkur “Musiqa o‘qitish metodikasi va maktab repertuari” nomli darslikDTS dasturida ko‘rsatilgan me’yor va talablar asosida yaratilgan. Ushbu darslikning asosiy maqsadi Oliy o‘quv yurtlari talablarini umumta’lim maktablarida musiqa madaniyati darslarini va sinfdan tashqari musiqa tarbiyasi ishlarini, metodik jihatdan to‘g‘ri tashkil etib olib borishga qaratilgan. Respublikamizda “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonun va “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”ning barcha bosqichlarini amalga oshirish maqsadida ushbu darslik qayta ko‘rib chiqildi va takomillashtirildi. Yangi adabiyotlar, ish tajribalari va fan yangiliklari bilan boyitildi. Darslik Oliy va o‘rta maxsus o‘quv yurtlari talabalari uchun mo‘ljallangan. Ta’lim sohasida olib borilayotgan islohotlar, yangicha ijodiy yondashuvlar bo‘lajak musiqa o‘qituvchilariga kasbiy faoliyatlarini puxta o‘rganishlari uchun ko‘maklashadi..



I.Bob
Musiqiy va ritmik harakatlar - bu faol harakat, bu musiqaning asosan harakatdagi tabiatini aks ettiradi. Musiqiy va ritmik harakatlar musiqiy o'yinlarb raqslara. mashqlarni o'z
ichiga oladi. Musiqiy ritmik ta'limning asosi bolalarda musiqiy tasvirlarni idrok etish va ularni harakatda. aks ettirish qobiliyatini rivojlantirishdir. Musiqiy ritmik ta'limning ma'nosi va vazifalari Musiqiy ritmik ta'lim tizimi birinchilardan bo'lib 19-asr oxirida ishlab chiqilgan. Shveytsariya o'qituvchisi va musiqachisi Emil Jak Dalkroz. Ko'plab musiqachilar, o'qituvchilar, psixologlar,metodistlar va maktabgacha ta'lim muassasalarining musiqiy direktorlari zamonaviy musiqiy ritmik ta'lim tizimini yaratish ustida ishladilar. Ular orasida etakchi o'rin N.G. Alexandrova, shuningdek uning talabalari
va izdoshlari E.V. Konorova, N.P. Zbrueva, V.I. Greener, 
N.E.Kizevalter, M.A. Rumer. Bolaning tananing o'sishi tufayli harakatga bo'lgan ehtiyojini hisobga olgan holda, ular o'zlarining motor qobiliyatlarini shakllantirishga va eng muhimi, harakatlarni musiqiy ovoz bilan organik ravishda birlashtirish orqali har tomonlama rivojlanishga intilishdi. Ma'lumki, harakat harakati bilan bola dunyoni o'rganadi. O'yinlarda, raqslarda turli xil harakatlar 
qilish, bolalar haqiqat to'g'risidagi bilimlarini chuqurlashtiradilar.Musiqa vosita reaktsiyalarini uyg'otadi va ularni chuqurlashtiradi, nafaqat harakatlar bilan birga keladi, balki ularning mohiyatini aniqlaydi. Tarbiyachining vazifasi bolalarda tezkorharakat qilish qobiliyatini rivojlantirishdir u taklif qilgan harakatlar va




yumshoqlik, bahorlilik,energiya, egiluvchanlik kabixususiyatlari rivojlantiriladi; 
duruş yaxshilanadi bolalar. Musiqiy ritm harakatni tartibga solishga yordam beradi va o'zlashtirishni osonlashtiradi. To'g'ri tanlangan holda musiqiy ritmik harakatlar yurak mushaklarini kuchaytiradi, qon aylanishini,nafas olish jarayonlarini yaxshilaydi va mushaklarning rivojlanishini ta'minlaydi. Musiqiy va badiiy ta'limning asosi bolalarning musiqiy tasvirlarni idrok etishini va ularni harakatda aks ettirish qobiliyatini rivojlantirishdir. Vaqt yo'nalishiga qarab harakatlaning, bola shuningdek,barcha ekspresiv vositalar bilan bog'liq holda ohang harakati, ya'ni ohang seziladi. Harakatda musiqiy asarning tabiati va sur'atini aks ettiradi, dinamik o'zgarishlarga reaktsiya beradi, musiqiy iboralar tuzilishiga muvofiq harakatni boshlaydi, o'zgartiradi va tugatadi, harakatda oddiy ritmik naqshni takrorlaydi. Shuning uchun, bola musiqiy ritmning ekspressivligini anglab etadi butun musiqiy asarni yaxlit holda idrok etadi. Bu hissiy xarakterni anglatadi; musiqiy asar uning barcha tarkibiy qismlari (musiqiy tasvirlarning rivojlanishi va o'zgarishi, temp, dinamika, registrlarning o'zgarishi va boshqalar). Shunday Bola bunday o'yin vaziyatlarini talab qiladi musiqaning o'zgarishiga, o'rtoqlarining harakatlariga tezkor munosabat, vazifalarni mustaqil ravishda bajarish zarurati bilan duch keladi. Bu uning e'tiborini, ijodiy tashabbusini rivojlantiradi. Shunday qilib, musiqiy ritmik harakatlardagi m
ashg'ulotlar ta'limning barcha yo'nalishlari bilan bog'liq. Ular bolaning aqliy, axloqiy, estetik va jismoniy rivojlanishiga hissa qo'shadi. Bola hayotidagi musiqiy ritmik harakatlarning ahamiyati shundaki, ular: Children bolalarning hissiy olamini boyitish va musiqiy qobiliyatlarini rivojlantiris bilimqobiliyatini rivojlantirish; Activity faollik, intizom, kollektivizm hissini tarbiyalash; tananing jismoniy yaxshilanishiga hissa qo'shadi. Musiqiy va ritmik harakatlar bo'yicha ishning asosiy yo'nalishi - bu bolaning musiqiy rivojlanishi. Musiqa nafaqat harakatga hamroh bo'libgina qolmay, balki uning mohiyatini aniqlaydi, ya'ni harakat faqat musiqaning hamrohligi yoki musiqa fonida bo'lmasligi kerak, u quyidagilarga mos kelishi kerak: musiqaning tabiati; Musical musiqiy ifoda vositalari; Music musiqa asarining shakli. Buni batafsilroq ko'rib chiqing. Ma'lumki, musiqa turli xil kayfiyatlarni aks ettiradi. Masalan, yurish uchun quyidagi uchta asarda - N. Levining "Bayramona mart", T. Lomovaning "Etude" va S. "Marche". Prokofiev - quvnoq, xotirjam va tantanali xarakterdagi musiqa.
Tabiiyki, ushbu uchta holatda, bolalar turli yo'llar bilan yurishadi. Birinchi yurishda ular borishadi T. Lomovaning musiqasiga bo'lgan qat'iy qadam – xotirjam, shoshilinch emas va S. Prokofievning "Mart" ostida bolalar tantanali ravishda borishadi. Shuning uchun, harakat, bu holda yurish, musiqaning tabiatiga mos keladi. Musiqiy ekspressivlik vositalari orasida temp, metro ritmi va dinamikasi musiqiy ritmik ta'lim uchun alohida ahamiyatga ega. Temp - bu musiqa asarining tezligi, metro ritmi - bu kuchli va kuchsiz urishlarning tashkil etilishi, turli davomiylik nisbati, dinamikasi - bu tovushning kuchi (hajmi). Musiqiy asarning sur'atiga qarab, bola tez yoki sekin harakat qiladi, sekinlashadi yoki tezlashadi. 
Metroritm musiqa Bilan muayyan harakatlarni muvofiqlashtirishni belgilaydi. Masalan, ichida I.Straussning "Polka" si bolalarga oyoqlarini oyoq barmog'ini oldinga surib qo'yishni, bolalarni o'ng yokichap qo'llari bilan tahdid qilishlarini ta'kidlaydi. Olti yoshga kelib, ular nafaqat metrik aksanlarni his qilishadi, balki musiqiy asarning ritmik naqshini qisman takrorlay olishadi. Shunday qilib, "Tog'da viburnum" dumaloq raqsi (rus xalqi) musiqa) "Xo'sh, viburnum haqida qayg'uradiganlar" xoriga bolalar 4 ta qarsaklar va uchta irmoqlar yasashadi. Bu ritmik naqsh. Harakat, yuqorida aytib o'tilganidek, musiqiy asar shakliga mos keladi. Kichik guruhlarning bolalari ikki qismli qarama-qarshi musiqani ajrata olishadi va shu munosabat bilan harakatlarni o'zgartirishlari mumkin. 
Bolalar uchun mo'ljallangan "Boots" (rus xalq ohangi) raqsini ko'rib chiqing boshlang'ich maktabgacha yosh. Bu raqs ikki qismdan iborat. Bolalar ishning birinchi qismiga o'tishadi, ikkinchi qismga cho'kish. Binobarin, harakatlar musiqiy asar shakliga bog'liq. Katta yoshdagi bolalar musiqiy asarlarning uch qismli va murakkabroq turlari bilan tanishadilar, ularga qismlarning o'zgarishiga qarab harakatlarni o'zgartirishga o'rgatiladi kam kontrastli belgi. Aniqrog'i, ular musiqaning tabiatini, musiqiy ekspressivlik vositalarini, musiqiy asarlar shaklini farqlaydilar, ular harakatlarini shunchalik erkin, ifodali qilib ajratadilar. Maktabgacha tarbiya - bu musiqiy taassurotlarning Musiqiy o'yin - bu musiqiy va ritmik vazifalarni bajarishga qaratilgan faol faoliyat. Bu bolalarda quvnoq, quvnoq kayfiyatni keltirib chiqaradi, harakatlarning rivojlanishi jarayoniga ta'sir qiladi, musiqiy qobiliyatlarni shakllantiradi. O'yin davomida bola harakatni mashq qiladi, uni o'zlashtiradi, o'yin jarayonida bolaning shaxsiyatining ijobiy fazilatlari rivojlanib boradi, o'yin orqali u hayotni o'rganadi.
Musiqiy o'yinlar jarayonida bolaning barcha faoliyati musiqani faol tinglash,
to'g'ridan-to'g'ri reaktsiyani, musiqiy tasvirni boshdan kechirish, farqlash va tanib olish bilan bog'liq bo'lgan yuqori darajadagi musiqiy idrokni talab qiladi. O'yinda musiqiy vazifalarni bajarish  musiqaning xususiyatini, tempini, farqlash dinamikasini, ishning alohida qismlarini aniqlashni o'z ichiga oladi. Musiqiy o'yinlar jarayonida bolaning musiqiy rivojlanishining samaradorligi, o'yinni unga eng yaqin bo'lgan faoliyat shakli sifatida tushuntirish oson bo'lishi bilan ta'minlanadi. Bundan tashqari, o'yinga qiziqish va hissiy uni ijro etish jarayonida xursandchilik, o'yin tasvirlarining mavjudligi bolaning ijodiy tashabbusini rivojlantirishgayordam beradi. Musiqiy o'yinlar bolalarning
ma'lum bir syujet o'ynashlariga yoki o'yin vazifalarini bajarishiga qarab, syujetli va syujetsiz bo'linadi. Hikoya o'yinlarida tasvirlar ochiladi, harakatlar namoyish etiladi. Ushbu o'yinlarda she'riy matnlar fitna qilinadi
va harakatlar ularga sharh beradi. Kichik guruh bolalarining fitna o'yinlarida harakatlarning oddiy taqlidlari uchraydi (chumchuq qanotlarini silkitadi, quyon sakraydi). O'rta guruhda, uni boshdan kechirayotgan tasvir bilan o'xshashlikka bo'lgan talablar ortib bormoqda. Maktabga tayyorgarlik guruhida bolalardan harakatlarning hissiy ekspressivligi, ularning roliga ongli munosabat va boshqalar talab qilinadi uning ishlashining yuqori sifati. Bolada, uning rolini his qilish jarayonida tasvirga munosabat shakllanadi. Hikoya o'yinlarining asosiy turlari. 1.O'yinning boshlang'ich shakli - qo'shiq va pianino xulosasiga o'tish uchun o'yin. Masalan, "Ot", A. Filippenkoning musiqasi. Matn mazmuni, pianino xulosasi esa tasvirning rivojlanishi. 2. Keyingi eng qiyin masala - bu instrumental musiqa ijro etish, masalan, "Uchuvchilar, ob- havoni tomosha qilish", M.Rauchwerger musiqasi. 3. Sahna o'yinlari yanada qiyinroq. Ularni ta'til, dam olish oqshomlarida olib chiqish mumkin. O'yin ishtirokchilari liboslarda chiqishlaritavsiya etiladi. Masalan, "Teremok" pyesasi, M. Krasev musiqasi, 
S. Marshakning so'zlari. Süjetsiz o'yinlarda ma'lum bir mavzu mavjud emas. Ularda turli xil o'yin vazifalari, raqs elementlari, musobaqalar, turli xil inshootlar va qayta qurish elementlari mavjud. Musiqiy ritmik harakatning muhim turi raqsdir. 
Ular bolaning eshitishini faollashtiradi, aniq chiroyliharakatlarni keltirib chiqaradi va ijodiy faoliyatni rivojlantirishga hissa qo'shadi. Va raqsda bolalar musiqa tabiatini, musiqa asri shakli va musiqiy ifoda vositalarini farqlaydilar. Bolala