Oliy va o’rta mahsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

DSS
) sifatida ishlatiladi. 
DSS
standartining aniqlanuviga ko’ra, 
DSA
algoritmi xesh-funktsiya sifatida 
SHA
algoritmini ishlatishni ko’zda 
tutadi. Bu algoritmning ko’rsatgichlari mahfiylashtirilmagan, 
DSA
algoritmi 
AQSH da ham raqamli imzoning standarti sifatida ishlatiladi. U faqatgina 
electron raqamli imzoni xosil qilish uchungina ishlatilib, ma’lumotlarni 
shifrlash uchun ishlatilmaydi.
Kalitdan foydalangan xoldagi istalgan shifrlash algoritmini kalitlarning 
barcha qiymatlarini tanlash usuli orqali rasshifrovka qilish mumkin. Ammo 
bunda rasshifrovka qilish uchun zarur bo’lgan komp’yuter quvvati kalit 
uzunligi oshishi bilan exponentsial ravishda ko’payadi. Kriptografik 
tizimning ishonchliligi uning eng kuchsiz qismi xususiyati bilan aniqlanadi. 
Shuning uchun shifrlash tizimining har bir qismini – algoritmni, shifrlashni 
qo’llash usulini va kalitlardan foydalanish siyosatini ishlab chiqishda juda 
hushyor bo’lish talab etiladi.
3.
 
Xeshlashtirish funktsiyalari va elektron imzo 
Electron raqamli imzoni hosil qilish, uni tekshirish, raqamli valyutalar 
bilan ishlash kabi bir qancha kriptografik operatsiyalar (
o’zgartirishlar
) 
chegaralangan ma’lumotlar ustida bajariladi. Shuning uchu ham katta 
hajmdagi (
masalan, 125 megabaytli ma’lumot
) fayllarga electron raqamli 
imzo qo’yishdan avval undan xesh-funktsiya hisoblanadi va shundan so’ng 
uning qiymatiga electron raqamli imzoni hisoblaydilar. Undan tashqari, 
parollarni ham ma’lumotlar bazasida ochiq xolda emas, balki xeshlangan 
xolda saqlash maqsadga muvofiqdir. Shunday qilib 
Xesh
– istalgan 
uzunlikdagi ma’lumotlar massividan oldindan aniqlangan uzunlikdagi 
qandaydir qiymat olish uchun amalga oshiriladigan o’zgartirishdir. Xesh-

---

28 
funktsiyani tushunish uchun eng oddiy misol nazorat yig’indilarini 
hisoblashdir (
kontrol’nie summi
). Xeshlashning dasturiy va kriptografik 
turlari mavjud. Kriptografik xesh dasturiy xeshdan ikki xossasi bilan 
farqlanadi: orqaga qaytmaslik va kolliziyalardan ozodligi. Kalitsiz xesh 
funktsiyalar ikki guruhga bo’linadilar: kuchli xesh-funktsiyalar va kuchsiz 
xesh-funktsiyalar. Kuchsiz xesh funktsiya deb, quyidagi shartlarni bajaruvchi 
bir tomonlama