Оliy vа oʻrtа mахsus ta’lim vаzirligi tоshkеnt аrхitеkturа

Binolarni loyihalashda sanitariya va gigiyena talab va vazifalari 
 
Qurilishda  sanitariya  va  mehnat  gigiyenasi  masalalari  bir  qator  me’yoriy 
hujjatlar  asosida  rejalashtiriladi.  Bu  hujjatlarga  sanoat  korxonalarini 
loyihalashtirishda mavjud sanitariya me’yorlari, “Sanoat korxonalari bosh rejasini 
loyihalash  me’yorlari”,  “Qurilish  tashkilotlarining  yordamchi  bino  va  xonalarini 
loyihalash boʻyicha koʻrsatma” (SN-276-81) va boshqalar kiradi. Bu hujjatlarning 
asosiy  vazifasi  sogʻlom  mehnat  sharoitini  yaratish  yoʻli  bilan  jarohatlanish  va 
kasallikni oldini olishdan iborat.  
Bunda  sanoat  korxonalarining  loyihalash,  qurish  va  foydalanish  davrida 
sanitariya talablarini rejalashtirish chora-tadbirlari berilgan.  

---

102 
 
Qurilishda  ish  zonalarida  ajralib  chiqadigan  va  ishchi  muhitga  tarqaladigan 
har xil zararli chang va zaxarli gaz moddalarini odam uchun zararsiz ruxsat etilgan 
miqdori – (REM) ni belgilab beradi. Ishchi havo muhiti deb pol yoki yer sathidan 
to  novcha  odamning  nafas  olish  azosini  balandligiga  teng  (2,  Om),  boʻlgan  ish 
joylaridagi boʻshliq tushuniladi. 
Ana shu boʻshliqda tarqalishi mumkin boʻlgan ayrim zaxarli chang yoki gaz 
moddalarining  miqdorini  zararsiz  darajada  boʻlmogʻini  tenglama  S/  REM  ≤  1 
ifodasi  shaklida  eng  yuqori  qiymatini  belgilab  beradi.  Agar  ishchi  muhitda  bir 
vaqitni oʻzida bir necha har xil zararli moddalar ishtiroki mavjud boʻlsa, ularning 
yigʻindisi miqdori 1-dan oshmasligi shart, yani  
М
 
Э
 
С
Р
 + 
М
 
Э
 
С
Р
 +  
 
М
 
Э
 
Р
С
 ≤ 1 
Bunda:  С,  С
1
,  С
2
,  С
3
,  -  muhitdagi  zarali  moddalarning  haqiqiy  miqdorlari, 
mg/m
3
; 
RЭM,  RЭM
1
,  RЭM
2
,  RЭM
3
,  -  shu  moddalarning  ruxsat  etilgan  zarrachasi, 
miqdorlari, mg/m
3
. 
 SN  276-81  sanitariya  meyolari  talabiga  koʻra,  sanoat  korxonalari  qurilish 
maydonlarida  tashkil  qilinishi  shart  boʻlgan  ijtimoi  bino  va  xonalarni  tarkibiga 
yechinib-kiyinadigan,  yuvinadigan,  ovqatlanadigan,  tibbiy  yordam  koʻrsatadigan, 
dam oladigan kiyim quritish uchun moʻljallangan xonalar kiradi. 
Qurilish tashkilotlari uchun bu kabi ijtimoiy xonalarni koʻchma рolda tashkil 
qilish iqtisodiyot nuqtai nazaridan ancha tejamli va maqul hisoblanadi. 
Qurilish  sanoatiga  xos  sanitar-gigenik  talablarni  va  zarali  omillarni  oʻz 
vaqtida  yaxshi  oʻzlashtirish,  muhandis  va  tibbiyot  xodimlariga  xech  qanday 
qiyinchiliksiz, ishchilarning salomatligini himoya qila oladigan zaruriy tadbirlarni 
tгzish va oʻz vaqtida joriy qilish imkoniyatini beradi. 
Mehnat  gigiyenasi  va  ishlab  chiqarish  sanitariyasi  oʻz  oldiga  qoʻygan 
vazifalarni  yechishda  va  sogʻlom  mehnat  sharoitlarini  yaratishda  texnika 
taraqqiyoti  yutuqlaridan  unumli  foydalanadi.  Bu  ishlarni  amalga  oshirish  tartib 

---

103 
 
jarayonlarini masofadan turib boshqarish, ishchilarni xavfli muhitdan olib chiqish, 
zararli  moddalar  ajratuvchi  uskunalarni  ochiq  havoda  joylashtirish,  ishlab 
chiqarishda havoning tozaligini avtomatik nazorat qilishni joriy qilish, zaxarli va 
zararli  kimyoviy  moddalarni  yutish  qobilyatiga  ega  boʻlgan  qurilish 
materiallaridan  foydalanish  binoning  qurilish  moslamalarini  reja  asosida  har  xil 
oksidlovchi  moddalar  bilan  tez-tez  qayta  ishlash,  qoʻl  mehnati  talab  qiladigan 
jarayonlarni  mexanizatsiyalashtirish  va  zamonaviy  asbob-uskunalarni  qoʻllash, 
shuningdek ishchilarning sogʻligʻini himoya qiladigan kiyimlar va yakka tartibdagi 
himoyalanish vositalaridan foydalanish hamda tozalovchi va yutuvchi moddalarni 
keng qoʻllash zarur deb hisoblanadi. 
Yuqorida  sanab  oʻtilgan  chora-tadbirlarning  amalda  bajarilishi,  qurilish, 
sanoat  korxonalarida  mehnat  sharoitining  tubdan  oʻzgarishiga  mehnat 
unumdorligini  oshishiga  hamda  xalq  xoʻjaligi  rejalarini  muddatidan  ilgari  va 
mehnat xavsizligi talablariga toʻliq javob beradigan sharoitlarda bajarilishiga keng 
imkoniyat yaratadi.