Оliy vа o‘rtа mахsus tа’lim vаzirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

 

---

315 
Suvdagi koʻngilochar oʻyinlar.
Suzish darslariga albatta suvda koʻngil ochar oʻyinlar kiritilishi kerak. 
Jismoniy rivojlanishda, chiniqish va sogʻlomlashtirish mustahkamlashda 
oʻyinlarning ta’siri kattadir. 
Oʻyinlarda qatnashish bolalarda mustaqillikni va mashgulotlarda 
qiziqishlarni shakllanishiga yordam beradi. Bundan tashqari suvdagi koʻngil ochar 
oʻyinlar orqali avval oʻtilgan mashgʻulotlar texnikasi elementlari va boshqa 
mashqlarni takomillashtirish uchun ham foydalaniladi, Oʻyin qovdasiga koʻra faqat 
bolalarga tanish boʻlgan va barcha bajara oladigan mashklar yoki harakatlar oʻyin 
tarkibiga kiritiladi. 
Suzishga oʻrgatishda oʻyin shaklida ipshash samarali hisoblanadi. 
Quruklikdagi sport turlari boʻyicha bajarilishi qiyin bosqichlarning barchasini 
suzishda qoʻllash mumkin. 
5. "Kimda koʻproq sharchalar". 
Oʻyin vazifasi: suv tagida turib nafas chiqarish koʻnikmalarini 
takomillashtirish. 
Oʻyin tartibi: bittayaan shugʻullanuvchi suvga boshi bilan shoʻngʻiydi va 
ogzi orqshsh davomli nafas chnqaradi. Kim nafas chuqargunga qadar koʻproq 
sharchalar poydo boʻlsa, oʻsha gʻolib hisoblanadi. Metodik koʻrsatma: suvga 
shoʻngʻishda chuqurroq nafas olishga e’tibor berish kerak.
6. "Kim uzoqroq shoʻnshydi". 
Oʻyin vazifasi: tanani silliq qoʻyish, oldinga harakatlana olish va 
muvozanat saklay bilishga oʻrgatish. Oʻyin tartibi: Oʻkuvchilar bir shiringa 
boʻlib saflanishadk va jamoa berilishi bilan silliq sirpanishadi. Avval koʻkrak 
(old) bilan keyin chalqanchasiga bajarishadi. Metodik koʻrsatma: Old bilan 
shoʻngishda qoʻllar oldinga uzatiladi. Orqa bilan sirpanishda avval qoʻllar tanaga 
yopishgan holda, keyin oldinga uzatilgan holda bajariladi Bu ishlarning barchasi 
basseynning sayoz joyida bajariladi. Musobaqa elementlari qoʻshilgan oddiy 
oʻyikda ishtirok etish oʻqituvchi tomonidan qoʻyilgan vazifalarni yaxshiroq 
oʻzlashtirishga harakatni oshiradi. Bunaqangi bellashuvlar dars jarayonini 
qiziqarliroq boʻlishini, bolalar mashklarni bajarishlarida qiziqishlarini oshiradi. 
Endi bajarilishi qiyinroq boʻlgan syujetli oʻyinlarni koʻrib chiqamiz. "Syujetli" 
harakterdagi oʻyinlar avvalgisiga qaraganda biroz qiyinroq boʻlib, bunda bolalar 
guruhlarga boʻlinib qatnashishadi. Kichik maktab yoshidagi bolalarni suzishga 
oʻrgatishda bunday oʻyinlar oʻrgatishning asosiy materiali hisoblanadi. 
Oʻz tarkibiga koʻra bu oʻyin, dars tarkibiga bolalar suv sharoitiga yaxshi 
moslashib ancha-muncha harakatlarini oʻzlashtirib olganlaridan keyin kiritiladi. 
Bunga barcha turdagi oʻyinlar kiradi: "Kim tez suv tagiga bekinadi?" 
Oʻyin vazifasi: Suvga moslashtiruvchi, suvga itaruvchi, koʻtaruvchi kuchlari 
bilan tanishuv. 
Oʻyin tartibi. Shugʻullanuvchi darsni olib boruvchiga qarab turadi va signal 
boʻyicha suv tagiga shunday oʻtirish kerakki, oʻyin boshi suv yuzasida 
koʻrinmasligi kerak. Metodik koʻrsatma: SHoʻngish chogʻida chuqur nafas olib suv 
tagiga toʻshganda nafas chiqarish kerak. Bu suvning koʻtarish kuchini xis qilishga 
koʻmak beradi. 

---

316 
2. "Yuvinish". Oʻyin vazifasi bolalarini suv tagida koʻzlarini ochishga 
oʻrgatish. Ish tartibi shugʻullanuvchi signal boʻyicha "yuvinadi". Kaftlariga suv 
olib, uni yuziga sepadi. 
Metodik kursatma: Suv yuziga tekkanda koʻzlarini yummaslikka e’tiborni 
qaratish kerak.
3. "Poezd tunelda" oʻyini. Oʻyin vazifasi: oldin takomillashtirish va suv 
ostida koʻzlarni ochib joylarni anikdash. Oʻyin tartibi:_Oʻyin qatnashchilari bir 
qator boʻlko safьshanishadi va oldinma-ketin bellaridan ushlashib oladi. Ikkita 
oʻyiqchi alohida holda bir-biriga qarab qoʻllarini ushlagancha qoʻllariii suvga 
tushirib tunel boʻlib turadi, "poezd"lar esa "tunel" orqali navbatma "Poezd" "tunel" 
orqali oʻtib oʻyinchilar joylarini tartibini murakkaьlashtirish "tunel"larni har-xil 
oralikda oʻtsh chogida koʻzlarnk ochib oyoq va qoʻllarni eshkak holatida harakat 
qildirish kerak. Agar" syujetlar qiyinroq boʻlsa, u holda qoʻshimcha 
tushuntirishlar quruklikda ham ba’zi elementlar koʻrsatib beriladi. Syujetli oʻyinlar 
jamoa ishtirokchilaridan element harakatlarini galma-gal bajarishlarni talab qiladi. 
Shuning uchun har bir oʻquvchi harakatlarni bajargan zahotiyoq oʻqituvchidan 
baholab berish talab etiladi. Oʻqituvchi oʻyinning tartib qoidasini aniq qilib 
tushuntirishi, boishovchini ta’yinlashi va oʻyindagi ishtirok etuvchi guruhlarni teng 
kuchlar ostida boʻlishiga e’tibor berishi zarur. 
Agar kichik yoshdagi bolalar bilan bunday oʻyinlarni oʻtkazish tashkil 
etilsa u holda oʻqituvchining oʻzi ham oʻyinda ishtirok etishi maqsadga muvofiq 
hisoblanadi. Bu usul orqali oʻqituvchi oʻyinga tez moslashib ketishlarini toʻfi 
tashkillashtirgan boʻladi. Endi syujetli oʻyinlarga misollar keltiramiz. 1. "Karaslar 
va karplar" Oʻyin vazifasi: Suvda oʻzini yahshi xis qilish, suvdagi harakat 
koʻnikmalarini oʻzlashtirish va suvdan chuchimaslikka oʻrgatish. Oʻyin tartibi: 
Shugullanuvchilar ikki jamoaga boʻlinib biri "karaslar" ikkinchisi "kargshar" deb 
nomlanadi va ikki shirishga boʻlib bir metrli oraliq masofada bir-bkriga teskari 
urilib turishadilar. Boshqaruvchi qachonki karaslar deyishi bilan nomini eshitgan 
jamoa ishtirokchilari belgilangan marra sari qochishadi. "Karplar" jamoasi esa 
burilib ularni tutib qolishga harakat qiladilar, bunda rakibiga qoʻl tegishi ham 
tutilgan hisoblanadi. Sigaal boʻyicha jamoalar joy-joyiga qaytishadi va oʻyin qayta 
boshdan boshlanadi. 
Boshlovchi baralla ovozda jamoalar nomlarini aytadi: "karaslar" yoki 
"karplar" shundan keyin oʻz nomini eshitgan guruh belgalangan chegara sari 
qochishadi. 
Oʻyin davomida qoʻlga tushib qolgan oʻyinchilari kam boʻlgan guruh golib 
hisoblanadi. 
Metodik koʻrsatma: Oʻyin oxirida ikkala jamoa ham bir hisobda bir xil 
nomlanadi. 
Bu oʻyinlar turida "Qoch-quvla" yugurish va suzish boʻyicha estafeta va kim 
tez shoʻngʻiqdi kabi oʻyinlar alohida oʻrin egallaydi.
v) Jamoalarga boʻlinish bilan oʻyin.
Bundan oʻyindar qatnashchidan katta irodaviy kuch, oʻzini tuta bshshshlik va 
mustaqillik talab qiladi. Jamoada qatnashish bilan bola jamoada muomalaga 
oʻrganadi. Uning yoshidagi oʻrtogʻini xis qilish tarbiyalanadi. Shuning uchun oʻyin 

---

317 
vaqti oʻqituvchi oʻquvchining xulq atvoriga , oʻrtoklari bilan muomalasiga, oʻyin 
qoidalariga amal qilishiga va qoʻpol harakat qilmasligiga e’tibor berishi kerak. 
Oʻyin yakunlanganch oʻkdtuvchi oʻyin natijasini, golibni va oʻyinda alohida yaxshi 
jixatlari bilan boʻlganlarni e’lon qilishi kerak. 
Darsga toʻgʻri oʻyin tanlash shugʻullanuvchilar jismoniy va aьushy 
zoʻriqishlarini tartibga solishga imkon beradi. 
Har xil koʻngilocharlar va oʻyinlar darsning asosiy qismi oxiri yakuniy 
qismiga 5-20 daqiqa qolganda beriladi. Ba’zan oʻyin mazmuniga qarab koʻproq 
vaqtga ham choʻzilishi mumkin. Toʻp bilan suvda oʻtkaziladgan oʻyinlar: 1. Suvda 
Voleybol. Oʻyin vazifasi: Suvda yangi koʻnikmalar olish. Oʻyin tartibi: 
Shugullanuvchilar doira shaklida turib,toʻpni xavoda oʻynaydilar va iloji boricha 
pastka tushirmaslikka harakat qilishadi. Metodik koʻrsatma: Oʻyin basseynning 
sayoz va chuqur joylarida oʻtkaziladi, Oʻyinchilarning va ruxiy zoʻriqishlar olishini 
hisobga olish zarur. Shugʻullanuvchilarni oʻyin me’dalariga tegmasdan turib, 
ularda zerikishlar boʻlmasdanoq oʻyinini oʻz vaqtida tamomlash maqsadga muvofiq. 
Agar oʻqituvchi bolalarda oʻyinga qiziqish yoʻqolganini va ular oʻyin shartlarini 
bajarishmayotganligini koʻrsa oʻyinni toʻxtatishi va uni yakunini oʻtkazish kerak. 
Suzish sport turining oʻquv-uslubiy, ilmiy-nazariy asoslari, umumiy va 
maxsus mashqlari, shu mashqlarni qoidalari va bajarish texnikasini oʻrgatishni 
oʻrgatish orqali ushbu ixtisoslik fanini oʻzlashtirishga qoʻyilgan talablarni amalga 
oshirishga erishish mumkin boʻladi.