Оliy vа o‘rtа mахsus tа’lim vаzirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

 

---

309 
Taqvim-reja
Bunda: dars qismi, dars vazifasi va dars mazmuni koʻrsatilishi bilan birga 
dars yuklamasi va tashkiliy uslubiy koʻrsatmalar koʻrsatiladi. 
Rejaning birinchi va ikkinchi jadvalida konspekt davomiyligi, dars qismlari 
uning davomiyligi va har bir qismning vazufalari koʻrsatshtadi. Uchinchi jadvalda 
darsning har bir qismi uchun barcha mashklar tushunarli yoziladi, etafeta, harakatli 
oʻyinlar qoʻshilgan holda. Toʻrtinchi jadvalda mashqlar yuklamasi (mashklar 
takrorlanish soni, suzish masofasi soni) koʻrsatiladi. Birinchi jadvalda darsga 
tashkiliy uslubiy koʻrsatmalar yoziladi, bundan maqsad dars jarayonida mashqlar 
bajarish vaqtida xato-kamchiliklarni bartaraf etishdir. 
Suzishga oʻrgatishda dars oʻtishning quyidagi uslublari qoʻllaniladi: 
1. Frontal uslub - bu vaqtda barcha oʻquvchilarning jismoniy mashqlarni 
bajarishni ta’minlaydi. 
2. Guruhlashtirilgan uslub - bunda oʻtiladigan materiali va tayyorgarliklariga 
qarab oʻquvchilar bir necha guruhlarga ajratilib oʻrgatiladi. 
3. Yakka tartibli uslub - yaxshi suzadigan yoki suzishni boshlaydigan 
oʻquvchi bilan ishalshda qoʻllaniladi. 
4. Uyushtirilgan uslub - shugʻullanuvchilar aloxida guruhlarga tarqatilgan 
xolda, oʻqituvchi jamoa berishi bilan har bir guruhdan bittadan suzuvchi qarama-
qarshi 
tomonidan 
suzishni 
boshlaydi 
va 
qolganlari 
ketma-ketlikni 
toʻxtatishmaydilar. Bu uslub suzish koʻnikmalarini mustahkamlashda qoʻllaniladi. 
Suzishga oʻrgatish 2 ta asosiy turdan tashkil topgan: boshlangich oʻrgatish 
va suzipshing sportcha usuliga oʻrgatish.Boshlangʻich oʻrgatish - suzish usullari 
yengillashtirilgan xolda suvga 
moslashish uchun tayyorlov 
mashqlarini 
oʻzlashtirishni oʻrganadi. Suvga moslashuv uchun tayyorlov mashklarini 
oʻzlashtirish 7 ta guruh mashqlaridan iborat va bular quyidagi tartibda oʻrgatiladi: 
1. Koʻl va oyoqning oson harakatlari (aylanma mayatnik shaklqtsa, sidirgalanish 
va talpinish). Bular suvdagi barcha yoʻnalishlar boʻyicha bajariladi. Ular qoʻl va 
oyoqpar suzish texnikalarini davomiy oʻzlashtirish vaqtida va xatolarni bartaraf 
etish uchun yordam beradi. 
Mashq: tik turgan holda toʻgri harakat qilish, qoʻllarni yengil chapga, 
oʻngga, oldinga, ortga va bir vaqtda toʻxtovsiz kaft holatlarini almashtirib turish 
zarur; xuddi shu mashqlarni oldinga engashgan holda bajarishlar; turib qoʻllar belda 
chap (oʻng) oyokdarda oldinga silkinuvchi harakatlarni bajarish, orqaga, yonga 
oyoqlar tovoni holatini oʻzgartirib silkinuvchi -harakatlar bajarishlar kiradi. 
2. Guruh mashqlari. Koʻrsatilgan masofa boʻyicha haraqatlanish - bu guruh 
mashqlari suv bilap tanishuv va unga moslashuvi davomiyligiga yoʻnaltirilgan. 
Harakatlanishlar turli xolatlarda bajariladi (oldinga yotib, chalqancha yotib, oʻng 
(chap) yonlar bilan har-xil tezlikda va turli masofalarga harakatlar bajariladi). 
Mashqlar harakatlarini bajarishda, qadam tashlab, yugurib kelibsakrashlar kabi 
oddiy usullardan foydalaniladi. 
3. Guruh mashqlari. Chuqur botish - bu guruh mashqlar suv tagiga 
chuqurroq tushishi koʻnikmalarini oʻzlashtirishga va suvning (koʻtarish) qarshilik 
kuchlarni xis qilishga imkon beradi. Boshida chukurroq tushish hech qanaqangi 
tayanchdan tutib amalga oshiriladi. Asta-sekin koʻproq nafas olib suvga erkin 

---

310 
tushish maqsadga muvofiq, Shugullanuvchilarga suvga tushganlarida koʻzlarni 
ochiq boʻlshnligini uqtirish kerak. 
Mashq: tik holda oldinga engashib, kaftlariga suv olib za yuziga sepish; 
oldinga engashib yuzini asta suvga botirish; boʻynigacha suvga botib turish; 
iyagigacha soʻngra koʻzigacha va oxiri batamom suvga botish bilan birga suv 
tagida koʻzlarni ochish. 
- guruh mashqlari. Nafas mashqlari - tayyorlov mashqlari uchun asosan 
moslashuv va suvda nafas chiqarishga oʻrgatish uchun asosiy vosita hisoblanadi. 
Yuzni suvga toʻliq bitqizgandan keyin ogʻizni ochib emas yopiq lablar orasidan 
bir zaylda xavoni toʻliq chiqarish va yuzni suvdan chiqargandan soʻng ogʻizni 
katta ochib chuqur nafas olishni bajarish zarur. 
Mashq: engashib suvga puflash (xudtsi piyoladagi issiq suvni puflagandeq); 
ogʻizni suvga tekkazib faol nafas chiqarish, boshni suvga botirib burun va ogʻiz 
orqali nafas chiqarish. 
5. Guruh- mashqlar. Qalqish - bu guruh mashqlari yordamida oʻquvchi 
chuqur nafas olib engashgan holda suvga botsa suvning koʻtaruvchi qarshilik 
kuchi uni tezlikda suv yuzasiga qaytaradi va shu xolatda ma’lum vaqt ushlab 
turadi. Bunga "Yulduzcha", "Meduza" mashqlari kiradi. 
6. Guruh mashklar. Yotish - bu guruh mashklarining asosiy
1
vazifasi ta~nani 
suvda gorizintal xolatda tutib turishga koʻnikma hosil qilish. Mashq: koʻkrakda va 
chalqanchasiga yotgan holda "yulduzcha" xolatidagi mashklar bajarish. 
7. Soʻngga guruh mashklar. Bu guruh mashklar oʻtiltan koʻnikmalarni 
mustahkamlash jarayonida ya’ni , startdan chiqish va ortga qaytish paytdagi 
burilishlarda tananing suv qarshiligini yengish va oldinga silliq harakat qilishga 
imksj beradi. Srrpanishlar oldinga yetib, chalqancha va yonboshga "qoʻllarni turli 
holatda turganida bajariladi. Sirpanish biror jismga yoki basseyn devorlaridan 
depsingan xolda bajariladi. 
Misol: Qoringa yotib oldinga sirpanishda qoʻllar oldinga uzatiladi, bosh esa 
qoʻllar orasida gorizontal holatda boʻladi: nafas ushlab turshtib tana gorizontal 
xolatda bajariladi: xuddi shuningdek chalqancha va yonbosh usullarida ham shu 
holatlar qoʻllaniladi. Yengillashtirilgan usullarda suzishga oʻrganish. 
Suzishning sportcha usulga oʻrgatishning asosjy qiyinchiliklar quyidagilar 
hisoblanadi: shugʻullanuvchining nafas olish ritmiga qoʻl va oyoklar xarakati 
davomiyligini moslashtira olmasligi, suzish usuli tuzilishini aniqlashda boʻladigan 
koʻpincha ikkala qoʻli bilan bir vaqtda harakat qilish bilan tanani uzoq vaqt suv 
satxida gorizontal qalqib turishiga, suvga botmagan bosh esa nafas olish va 
chiqarish imkonini berish, 
Bu xdrakatlarni qayta-qayta takrorlashlar harakat bilan nafas olishning bir 
ma’romda bajarilishiga muvofiq etadi. 
Suzishni yengillashtirilgan texnika usullariga oʻrgatshp quyidagicha amalga 
oshiriladi: 1) Oyoq harakati texnikasiga oʻrgatish - qoʻllar bilan 
tayanch vositalaridan tutgan xolda oʻrganilayotgan suzish 
usullaridan (oldinga, yonboshga va chalqancha) boshlanadi. Misol: D.X. 
qorinda yotgan xolda krol usulida suzishda oyoq xarakatlarini oʻrganish uchun: 
ikkala qoʻl bilan 
ham 
basseyn devoridan ushlab suv yuzasida tana va oyoqlarni 

---

311 
gorizontal holatga keltirishadi, oyoq panja qismi biroz ichki tomonga 
qayishtiriladi, katta amplitudada oyoq harakatlari tez bajariladi. 
2) Nafas olish texnikasiga oʻrgatish. 
Nafas olish texnikasi suzish texnikalari ichida zarurqdir. Suzishning 
yengillashtirilgai barcha usullarida shugʻullanuvchi qorinda yotgan xolatda yuzi 
suvdan chiqqavda nafas olib, suvga botganda havoni chiqarish amalga oshiriladi. 
Nafas olish va chiqarishlar uzluksiz ravishda toʻliq olinib va toʻliq yuborilishi 
kerak. 
3) Qoʻllar harakatlariga oʻrgatish. 
Shugʻullanuvchilarga quruqiikda xarakai yoʻnalishlari koʻrsatgoshb 
tushuntiriladi. Bunda harakat
 
amplitudasi va qoʻllarning sidiruvchanlik 
harakatlari koʻrsatiladi. Suvda esa tik turgan xolda odinga engashib nafas olish va 
qoʻyib yuborish bilan bir vaqtda bajariladi. Harakatlar faol bajarilishi bilan birga 
barmoqdar birlashtirilib qoʻl harakatiga periendikulyar boʻlishi kerak. Qoʻllar 
svdiruvchanlik xarakatini shunday tezlatish kerakki katijada oʻzini oʻrnidan 
qoʻzgʻatish darajasiga olib keltirish kerak. 
4) Qoʻl bilan nafas olishni birga bajarishga oʻrgatish. Qoringa yotib 
suzishning barcha koordinatsiyalarida qoʻl bilan nafas olish harakatlari bir xilda 
bajariladi. Bunda boshning suvdan koʻtarilishi shunday boʻlishi kerakki, natijada 
ogʻiz suv satxida boʻlib, nafas olish uchun yaxshi imkon boʻlishi shart. 
Qoʻl va nafas olish xarakatlarini birga bajarishda, uning toʻgʻriligi va toʻliq 
shiddat bilan bajarilishiga koʻproq e’tiblrni qaratish kerak. 
5) Nafasni tugib turgan xolda qoʻl va oyokdarni birga 
harakat qilishga oʻrgatish. 
Oldinga 
yotib 
oyokda 
"krol" 
usulida 
suzish 
bajarayotganda 
sidirgʻalanishdan keyin oyoq faol harakatlanadi, tana gorizontal xarakatga 
keltirilgandan keyingina qoʻllar toʻxtovsiz xarakatga keladi, barmoklarning 
sidiriluvchi qoplami oqaradi. Tirik qolishda suyukliklar oʻpkaga tushmasligi 
samaraliroq hisoblanadi. Suvning suyuqlik xolati ya’ni - 16° sovuq boʻlganda 
boʻgʻimlar tortishib uvishib, miya faoliyati buziladi va yurakning toʻxtashiga olib 
keladi. Bunday xolatda tezdagina badanni isitish uchun jismoniy yuklamalar berish 
va uqalashlarbajarish kerak. 16° dan sovuk suvda boʻdgan odamda mushaklarda, 
boʻgʻimlarda uvishish holati yuzaga kelib, organizmning umumiy kuchsizlanishi 
yuzaga keladi. Agar bunday xollarda yordam koʻrsatilmasa kishi suvga gʻarq 
boʻlib hushini yoʻqotadi va oʻpkaga suv kirib havoni siqib chiqaradi. 20 
daqiqagacha yordam koʻrsatilmasa klinik oʻlim holati yuzaga keladi. 
Bundan tashqari suvga bosh bilan shoʻngʻishda biror narsaga urshgash 
oqibatida ham choʻkish yuzaga kelishi mumkin, Yaxshi, razryadli suzuvchining 
suv ostida uzoq vaqt boʻlishi oʻpkada havo almashinuvi buzilib oqibatda oʻziga 
xos choʻkish turini keltirib chiqarish» mumkin. SHoʻngʻish vaqtida uglekisliy gaz 
mikdorining yuqori boʻlishi va suv ostqdagi aksincha xolat bunga misol boʻla 
oladi. Qonda kislorodning kamayishi va miyada gipoksiya harakati boʻlishi 
mumkin, bu esa xushsizlanishga olib keladi. Mana shular odam choʻkishiga olib 
keladi. Mana shular odam choʻkishiga asosiy sabab boʻladi. 
Endi choʻkayotganga yordam koʻrsatish turlarini koʻrib
 
chiqamiz. Dengiz 

---

312 
suvi yoki chuchuk suvda, sovuq yoki issiq suvda choʻkish yuzaga kelgaqda, 
nafas olish toʻxtaganda, yurak yurishi pasayganda yoki umuman toʻxtab 
qolganda kat’iy tez tibbiy yordam koʻrsatish kerak. Biror daqiqani ham 
yoʻqotmasdan mustaqil nafas olish va qon aylanishini samarali boʻlishy uchun 
birinchi tibbiy yordam koʻrsatidshi qoʻllash kerak. 
Zamonaviy jonlantirish usuli asosan 3 ta asosiy uslubda amalga 
oshirishladi: 1) nafaa olishni ta’minlash; 2) sun’iy nafas oldirish; 3) yurakni yoki 
tashqi massaj qilish bilan amalga oshiriladi. 
1. Nafas olishni ta’minlashda choʻkayotgan odamni qutqarish yoʻli bilan 
amalga oshiriladi, Yuqori nafas yoʻllarini yopilib qolishiga; tilni tortshshb ketishi, 
ogʻiz xolati va oyoklarning toʻxtovsiz xarakatlariga diqqatni qaratish kerak.
6) Toʻliq koordinatsiya suzish usuliga oʻrgatish. Toʻliq koordinatsiyada 
suzishga oʻrgatish usulida sekinlashtirilgan harakat bilan suzish vaktqda alohida 
elsmentlar texnikalarini birga qoʻshib bajartirishdan boshlash zarur. 
Bu holatda shugullanuvchi diqqat-e’tibori nafas olish va chiqarilishning 
toʻliq bajarilishiga alohqda harakat zlementlarining bir-biriga mos bajarilishiga 
va tananing oldinga harakat qshshshini ta’mishtovchi sidiriluvchi harakatlarga jalb 
etilishi kerak. 
Choʻkish. 
Har yili choʻkishlar oqibatida koʻplab odamlar, ayniqsa yoshlar norbud 
boʻlmoqda, Shuning uchun har bir suzishni biladigan suzuvchi suvda 
choʻkayotgan kishiga qaqday yordam koʻrsatishni bilmogi zarur. Suvda 
shugullanish va dars oʻtishda choʻkishni oldini olish uchun barcha qoidalarga 
qat’iy rioya qilish, choʻkish sabablarini bilish kerak. Ba’zan suzuvchilar ham 
choʻkishadi koʻproq xollarda esa boshqalarga qaraganda suzishni bilmaydigan 
kishilarni choʻkish xollari kuzatiladi. 
Choʻkish asosan 4 turga boʻlinadi: 1) kekirdakka suv tushishi bronx va 
alviolaga suv kirishi oʻpkani suvga toʻlishi yuzaga keladi. Choʻkayotgan odam 
xushini tez yoʻqotadi. Suv tagida bir necha marta chuqur va ketma-ket nafas 
olish, oʻpkada qolgan xavoni siqib chiqaradi va natijada yurakning toʻxtab 
qolishiga sabab boʻladi. Choʻkayotgan kishining teri qatlami koʻkarib, 3-6 
daqiqaga klinik oʻlim xolatiga tushadi. 
Shoʻr (dengiz) suviga choʻkkanda klinik oʻlim 10-12 daqiqada yuzaga 
keladi. 2) Asfiksik yoki "quruk," choʻkishda oʻpkaga suv tushmaydi, tovush 
paychalari nafas yoʻlini toʻsib qoʻyib oʻpkani suv tushishiga yoʻl qoʻymaydi, 
mexanik asfiks yuzaga kelishda odam oʻladi. 3) Larigospazm — yuqori nafas 
yoʻllariga suyuqlik ifloslangan suv, ximiyaviy aralashma, qum, qirindi va boshqa 
shunga oʻxshashlar tushganda tez-tez yuzaga kelib turadi. Bu xollarda teri 
kuzatiladi va oxirgi jabrlanuvchining ogʻiz va burni boʻshatilib nafas chiqarib 
yuboriladi. 
3, Yurak usti uqalash orqali umurtqa pogʻonask bilan koʻkrak qafasi oraligʻi 
yurak ritmi boʻyicha bosilishi oqibatida yurak qorinchasida qolgan qonni 
harakatga kelishiga turtki berish. 
Buni quyidagi tarzda bajarish zarur: 
1. Jabrlanuvchi qattiqroq joyga yotqiziladi. 

---

313 
2. Jabrlanuvchi yoniga oʻtirib koʻkrakning pastki qismi topiladi. 
3. Kaftlar koʻkrakning toʻsh tagiga ustma-ustiga qoʻyiladi, barmoklar 
yepaga koʻtarilib qovurganing egshshsh darajasigacha bosiladi. 
4. Oʻqtin-oʻqtin koʻkrak qafasi bosiladi bunga 0,5 sek boeilib keyin qoʻllar 
boʻshashtiriladi. Lekin qoʻllar koʻkrak qafasidan olinmay turiladi. Yurakni uqalash 
katta yoshdagilarda 1 daqiqada 60 marta bajarilsa, bolalarda esa 70-80 marta 
takrorlanadi. 
Uqalash bilan bir vaqtda sun’iy nafas berish va oʻpkani shamollatish 
qoʻshib olib boriladi. Yurakni uqalash 2:15 testiga asoslanadi ya’ni 2 marta sun’iy 
nafas berilib keyin 15 marta koʻkrak qafasini bosish orqali yurak uqalanadi. Suvda 
koʻngilsiz voqea yuz berganda odam vahimani yengishni, vaziyatni toʻgʻri 
baxolashni va qutqarishning oson yoʻlini qoʻllashni bilishi kerak. Jabrlanuvchiga 
yordam berish samaradorligi uni suvdan oʻz vaqtyda sudrab olib chiqishga qarab 
ortib boradi. Suvda yordam koʻrsatish vaziyatga qarab ogʻizdan burunga nafas 
berish hisoblanadi. Buning uchun qutqaruvchi chap qoʻlida choʻkayotgan 
kishining boshini koʻtarib, burniga kuchli nafas berish bilan bir vaqtda uni 
qirgʻokqa qarab sudraydi. Jabrlanuvchi qirgʻoqqa ,olib chmiqilgan zahoti unga 
sun’iy nafas berilib yurak uqalanish oʻtkaziladi. 
Oʻpkani nafas yoʻlidagi suyuqlik va koʻpiklarni yoʻqotish uchun 
jabrlanuvchi qorniga yotqizilib oyoqlari tizzalaridan bukiladi. Boshi esa pastka 
egiladi. Qutqaruvchi bir qoʻli bilan jabrlanuvchyaning boshidan tutib ikkinchi 
qoʻli bilan esa ikkala kopni orqasiga uradi. toʻgʻri yordam koʻrsatilganda 
jabrlanuvchi bir yarim boʻshligʻi soʻlaklar va.tananing boshqa kamchiliklari 
sabab boʻladi. Nafas olishni tiklash maqsadida, quyidagi sxema boʻyicha harakat 
qilish zarur: 1) chalqancha yotqizish; 2) boshini orqaga engashtirish; 3) ogʻzidan 
(burnidan) nafas olishni kuzatish; 4) pastki jagʻini tortib ogʻzini ochish; 5) ogiz 
va tamoqni tozalash; 6) sun’iy nafas berish. Bu sxema boʻyicha barcha 
variantlarni koʻrib chiqamiz. 
1. Jabrlanuvchi yerga chalqancha yotqizilib, ustki kiyimi tugmalari 
yechiladi. Yordam koʻrsatishda boʻyin tagiga balandroq narsa qoʻyilib bosh biroz 
orqaga qayriladi, ogʻiz ochilib til tortib chiqiladi va nafas yoʻli ochshgadi. 
Jabrlanuvchi ogʻiz ochiq boʻlishi ta’minlanishi kerak. Keyin sun’iy nafas 
berishning ogizdan-ogʻizga boskichi oʻtiladi. Sun’iy nafas berishga birinchi 
urinishdan keyin ogʻiz boʻshligidagi suyuklik barmoqcha rumolcha yoki salfetka 
oʻralib tozalanadi. Yordam koʻrsatish vaqtida jabolanuvchi boshi yen tomonga 
buriladi va sun’iy nafas beriladi. 
2. Sun’iy nafas oldirish yoki oʻnka sun’iy ventilyatsiya "ogʻizdan-orizga" 
yoki "ogʻizdan-burunga" usullari bilan bajariladi. Uslublarni tagshash yuqori nafas 
oʻtish yoʻllariga qarab tanlanadi. Ogʻizdan-ogʻizga yoqi ogʻizdan burunga sunьiy 
nafas oldirishda jabrlanuvchi tizzaga chakkasi bilan yotqiziladi boshi orqaga egilib 
ogʻiz ochiladi pastki jagʻi oldinga tortib: birinchi nafas yuborilib, ikkinchidan oʻzi 
nafas oladi jabrlanuvchi ogʻzidan. Uchinchidan bosh va koʻrsatkich barmoq bilan 
burun doimo bekitittib bosh ortga tortilib turadi. Toʻrtinchidan - bir necha bor 
kuch bilan nafas chiqarilish jarayonida koʻkrak qafasi koʻtarilishi kuzatiladi. 
Beshinchidan kam nafas olish kuzatilganda (jabrlanuvchi bosh egilgan xolda 

---

314 
ushlab turiladi) nafas berish toʻxtatiladi koʻkrak qafasi pasayishi bilan harakat 
qaytariladi. Ogʻizdan burunga sun’iy nafas oldirish usulida bir qoʻl boshning 
yuqori peshona qismida boʻlib, ikkinchi qoʻl pastki jagʻni itarib ogʻizdan nafas 
chiqmasligini ta’minlaydi. Birinchi ogizga nafas olinib, keyingi jabrlanuvchi burni 
lablar orasiga olinib uni siqib qoʻymasdan nafas yoʻllari orqali kuchli puflash 
orqali xavo yuboriladi va koʻkrak qafasining Bunda birinchi navbatda, butun dars 
davomida bir xilda takrorlanuvchi zerikarli mashklarni bajarish zarur. Bu 
harakatlarni suzishda qoʻllashdan maqsad suvga moslashish vaqtida oʻqituvchi 
koʻmagida va agyuhida shugʻullanishlar uchun foydalanishdir. Agarda yugurish, 
velosipedda yurish va lijada yurish vaqtida soʻz bilan oʻzaro gaplashishlarning iloji 
boʻlsa, suzishda esa bunaqangi soʻzlar orqali aloqa qilishlar taqiklanadi. Oʻz-oʻzini 
ortiqcha urintirish, nafasini boʻgish va suv tagida nafas olish bolada darsni 
oʻzlashtirishdan ortda qodiradi. Shuning uchun suzish darsida oʻyinning tutgan 
oʻrnini birdan baxolash qiyin. Oʻyin bolalar jamoasi oʻrtasida muomalani 
yumshatishda yordam beradi va mashgʻulotlarga qiziqishni orttiradi. Oʻz navbatida 
oʻtilgan mashgʻulotni tez va mustaxkam oʻzlashtirishga koʻmaklashadi. 
Oʻyin uslubini oʻtkazishga qoʻyiladigan talablar: 
1. Har qaysi oʻyin oldiga aniq maqsad va vazifalar qoʻyishi. 
2. Oʻyin qatnashchilar tayyorgarligi va imkoniyatlar darajasiga mos kelishi, 
shugullanuvchilar kayfiyatiga ijobiy ta’sir qilmogʻi kerak. 
3. Oʻyin bolalarning yoshi va jismoniy tayyorgarliklaridan qat’iy nazar 
davomiyligi asta-sekin qiyinlashtirib oʻtkazilishi zarur, 
4. Oʻyin qatnashchilar faoliyatiga, mustaqilligi va intiluvchanligiga toʻgʻri 
ta’sir koʻrsatishi kerak.
Suzish darslarida qoʻllaniladigan oʻyinlarni 3 guruhga boʻlish mumkin: 
1. Oddiy syujetsiz oʻyinlar va musobaka oʻyinlarini qoʻshgan holda. 
2.. Syujetli murakkablashtirilgan oʻyin. 
3. Ishtirokchilar jamoalarga boʻlinib. oʻynaydigan oʻyinlar. 
Syujetsiz oʻyinlar: Yangi kelganlarni suvga koʻniktirish uchun 
qoʻllaniladigan mashqlarni oʻrgatish vaqtida qoʻllaniladi. Bu oʻyinlar oddiy boʻlib 
qoʻshimcha izoxlar talab etmaydi. soatda xaet faoliyati davomiyligi ortadi. 
Birinchi yordam koʻrsatilgan zaxoti ya’ni atrofdagi tibbiyot maskaniga olib 
boriladi. T.I.A. Birinchi tartibli yordam koʻrsatishda ehtiyot choralarini koʻrish. 
Agar choʻkayotgan odam bir koʻriiib bir suvga botib ketayotgan boʻlsa, uning orqa 
tomonidan suzib borib bir koʻlini choʻkayotgan odamning qoʻltigʻi tagidan oʻtkazib 
engagidan tutib oʻziga mahkam tutgan holda yuzini tepaga qaratib qirgoqqa qarab 
suzish kerak. 
Agar choʻkayotgan kishi qugqaruvchini qoʻli bilan ushlab olsa unda harakat 
qilishga halaqit beradi. Shuning uchun unga ushlashi uchun imkon bermasligi 
kerak. Bunday holda uni suv ostiga tortib ketilsa u qoʻyib yuboradi. Shundan 
soʻng uning orqasiga borib ushlashga urinish qilish kerak. Agar choʻkayotgan suv 
ostiga yoʻqolib koʻrinmay qolsa: u holda suv tagiga koʻzlar ochiq holda shoʻngib, 
uni koʻrgan zaxoti sochidan yoki kiyimidan tortib suv yuzasiga olib chiqish va 
qulay usul bilan uni qirgʻoqqa sudrash zarur.