Оliy vа o‘rtа mахsus tа’lim vаzirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

Pastdan beriladigan qisqartirilgan zarba. 
Aksariyat hollarda pastdan 
qisqartirilgan to‘g‘ri yoki to‘r bo‘ylab o‘ngga yoki chapga beriladigan zarbalar 
bajariladi. Bu zarbalar aniqlikni hamda harakatning yaxshi koordinatsiyasini talab 
qiladi. Qiya qisqartirilgan zarbalar yo‘nalish bo‘yicha kutilmagan bo‘lib aksariyat 
hollarda ochko yoki to‘p uzatishlarni yutilishiga olib keladi. 
Nayza hujumi 
Sport mahorati oshgani sari o‘yinchilar raqibning qisqa to‘p uzatishiga javob 
tarzida nayza bilan hujumni qo‘llaydilar. Bunday uslub qisqa to‘p uzatish 
mukammallikni talab qiladi, uni to‘rning yuqori qismiga yaqinroq joyida bajariladi 
va bunda volan bevosita to‘p uzatishning oldi chizig‘iga yo‘naltiriladi.

---

281 
Nayza bilan hujum tez-tez juft o‘yinda ham bajariladi, bunda ba’zida bu 
zarba oldindan raqibning qisqa to‘p uzatishi yoki qisqa va qisqartirilgan zarbasiga 
qarshi javoban qo‘llaniladi. To‘p uzatishdan oldin qabul qilayotgan o‘yinchi 
baland-uzoq to‘p uzatish ma’nosini yo‘qotadigan holatni egallaydi. Shuning uchun 
raqib qisqa podachani, ya’ni to‘rdan 2,4 metr masofadan bajaradi. Uni qabul 
qilayotgan o‘yinchi tezkor harakat qilib, ikki katta qadam ba’zida sakrash bilan old 
hududga yetib boradi, tez to‘xtaydi va keskin qisqa zarbani amalga oshiradi. 
Aksariyat hollarda nayza bilan hujum darhol raqibni to‘p uzatishni 
yo‘qotishiga olib keladi yoki yuborilgan zarbaga shunday javob qaytarishga 
majburlaydiki, javoban hujum zarbasini berish mumkin. 
hudud hudud 
I-IV raqamlari bilan belgilangan holatlarda volanga berilgan hujum zarbasi 
eng samaralidir. 
Bunda birinchi holatdan volan pichoq zarbasi bilan qaytariladi va old 
hududga yuboriladi. 
Ikkinchi holatda volanni to‘p uzatuvchining sherigining oyog‘iga yoki 
belidan past yo‘nalishda qaytarish qulaydir. Yolg‘iz o‘yinda esa bo‘sh maydonga 
qarata yo‘naltirish qulaydir. 
Uchinchi holatda, volan juft o‘yinchi to‘p uzatuvchi sherigining belidan 
yuqoriroq yoki yelkasiga qarata, yolg‘izo‘yinda esa xuddishutarzda 
yokimaydonningbo‘shtarafiga.
Zarba paytiga kelib 4 raqam bilan belgilangan nuqtaga yetib kelgan volanni 
raqib maydonining ort chizig‘iga yaqinroq qarata, yassi zarba bilan qaytarish 
lozim. Hujum zarbasi to‘p uzatilingan volanga nisbatan o‘z vaqtida mohirona 
yondashganda, muvaffaqiyatli bajarilishi mumkin. Bu esa, o‘z navbatida, 
oyoqlarning to‘g‘ri faoliyatiga bog‘liq. Nayza bilan hujumni boshlashni nazarda 
tutgan o‘yinchi dastlabki holatda har qanday to‘p uzatishni qabul qilishga xos 
bo‘lgan dastlabki holatni egallashi lozim.
Start holatidan yugurishni qisqa masofalarga yugurgandek, tez bajarish 

---

282 
lozim, buyerda hujumga o‘tishga belgi sifatida raqibning to‘p uzatishi xizmat 
qiladi. 
Hujum zarbasini bajarish uchun dastlabki chiziqqa erishganda o‘yinchi bir 
lahzada to‘xtashi lozim, aks holda inersiya uni oldinga olib ketadi va u to‘rga tegib 
ketadi. Bundan tashqari, harakatda volanga zarba berganda, u noto‘g‘ri chiqishi va 
volan to‘rga tegishi mumkin. Boshlang‘ich chiziq zarba berilgan volanning tezligi 
hujum qilayotgan start tezligi va uning reaksiyasiga bog‘liq. Nayza hujumida zarba 
uchun qo‘lning harakati qisqa va keskin bo‘ladi. Zarbaning o‘zi esa qo‘lning panja 
qismining tez bukib to‘g‘rilanish hisobiga bajariladi. 
Zarba harakatini uch unsurga bo‘lishmumkin: 1-yakuniy nuqtadan zarbaga 
qaratilgan harakatning boshi; 2- zarba; 3- raketka harakatini to‘xtatish, ya’ni buni 
to‘rga tegmaslik maqsadida amalga oshiriladi. 
Faqatgina shu sharoitlar bajarilganda, nayza bilan hujum raqib to‘p 
uzatishini qaytarishning samarali vositasi sifatida xizmat qiladi. Nayza bilan 
hujumda ba’zida kuchli va keskin zarbani kutilmagan qisqa zarbaga almashtirish 
afzaldir. 
Raqib kutayotgan zarba paytida o‘yinchi kutilmagan harakat bilan raketka 
ramkasini orqaga qo‘lning panja qismini keskin to‘g‘rilash bilan qaytaradi va volan 
ramkaga urilgan holda qisqa traektoriyada to‘r orqali qaytadi. Qo‘lning panja qismi 
orqali zarba kuchi boshqariladi, bunda volan to‘rdan kesib o‘tishi va imkon qadar 
unga yaqin joyda pasayishi rejalashtiriladi. 
Raqib kutayotgan zarba paytida o‘yinchi kutilmagan holda qo‘lning panja 
qismini keskin bukkan holda raketka ramkasini orqaga engashtiradi va volan 
ramkaga tegib qisqa traektoriyadan to‘r orqali orqaga qaytadi. Qo‘lning panja 
qismi bilan zarba kuchi ham belgilanadi, bunda volan to‘rdan uchib o‘tishi va 
imkon qadar unga yaqinroq yerga tushishi nazarda tutiladi.