Оliy vа o‘rtа mахsus tа’lim vаzirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

Himoyalash (straxovka):
tayanch joyi yonida tizzada turib, bir qo‘l bilan 
yelka ostidan ushlab turiladi, ikkinchi qo‘l bilan bo‘ksa ostidan turtib, oldinga 
o‘mbaloq oshishni yakunlashga beriladi. 
Orqaga o‘mbaloq oshish yelka orqali (engashib) bajariladi. O‘quvchilar bu 
mashqni o‘tirgan holatdan oldinga engashib, kuraklarga tayangan holda orqaga 
dumalab bajaradilar; so‘ngra yelkada asoiy holatga qaytib (qo‘llar bilan yonga 
tayangan holda), ko‘krak orqali dumalab, bo‘ksalarga yotib tayangan holda 
tugallaydilar. Boshda yoki qo‘llarda turib bajarishda orqaga dumalashdan so‘ng 
tos-bo‘ksa qismlarini to‘liq yoyish va qo‘llarni tayanchga qo‘yish kerak, qo‘llarda 
turib bajarishda esa bir vaqtning o‘zida tanani va qo‘llarni yoyish muhim. 
Himoyalash:
yon tomonda turib, oyoqlardan ushlab oxirgi holatiga chiqishga 
yordam beriladi. 
Aylanishlar (perevorot)
– bosh orqali to‘liq aylanma harakat qilish va oraliq 

---

198 
tayanch bilan bajariladigan mashqlar. O‘quvchilar uchun yon tomonga (o‘ngga va 
chapga) va boshdan aylanishlar nisbatan osonroq. Avval aylanishlarda bogʻlovchi 
yelement bo‘lgan shiddat bilan sakrashni egallab olish tavsiya qilinadi. 
Siltanadigan oyoqda oldinga harakatlanib, gavdani oldinga bir oz yegilgan holda 
bajariladi: turtki beradigan oyoq oldinga yegiladi, qo‘llar esa oldinga – yuqoriga 
ko‘tariladi. 
Chapga (o‘ngga) aylanish joydan turib va bir oz yugurish bilan bajariladi. 
Chap tomonga aylanish o‘ng oyoqda turgan holda bajariladi, chap oyoq oldinga, 
qo‘llar yuqoriga ko‘tariladi: chap oyoq bilan bilan katta qadam tashlab, oldinga 
engashiladi, chap oyoqni yegib, chap qo‘l bilan oldinga, chap oyoq bilan bitta 
chiziqqa tayaniladi, barmoqlarni chapga, qo‘lni o‘ngga siltab, chap oyoqdan turtki 
olib, ketma-ket qo‘llarga tayanib, chap tomonga burilgan holda oyoqlar ochilgan 
holatga chiqiladi. Harakatni davom yettirib (o‘ng yonbosh bilan) navbat bilan 
qo‘llardan turtki olib, oyoqlarni tushirib, oyoqlar ochilgan holatga turiladi.